In het kader van het Open Monumenten Weekend toog ik naar een laat 19 eeuws pand aan de rand van de stad dat door de Vrijmetselaars daar is gebouwd. In Amsterdam ben ik daar ook ooit binnen geweest. Ik herinner me dat het ergens in de buurt van het Museumplein lag, een tempel die nog geheel in gebruik is. De Vrijmetselaars en Weefsters, de vrouwelijke variant, waren aanwezig onder het alziend oog, de sterrenhemel en de passer en de winkelhaak, die hun hoofdsymbool is.Ik vond het toen ook iets engs hebben: dat hele idee dat elk mens als een ruwe steen uit een groeve komt en dat je die zelf hebt te houwen tot een perfecte kubus. Dit gaat samen met een soort idee dat je Ingewijd wordt in een exclusief Geheim en hun rituelen zijn met een soort archaïsche geheimzinnigheid omgeven. De tempelzaal boven had middeleeuwsachtige troonallure, terwijl onder, het voorhof, een heel sjieke ruimte was waar je Jan de Metselaar nou helemaal nooit in kunt visualiseren.
Engs, maar toch ook iets aantrekkelijks, vandaar mijn gang er naar toe. Maar in mijn stad bleek de Vrijmetselaarsloge niet meer in gebruik: het was een kantoorpand geworden. Mooi verbouwd, waar alle elementen van de vroegere tempel weer onder het systeemplafond en de verknoeing van de NSB die in de grote hoge zaal, verhoorkamertjes had gemaakt, tevoorschijn zijn gehaald. Er was naast het trotse architectenbureau ook een vrijmetselaar aanwezig en om 13 u was er een lezing aangekondigd. Er was aardig wat belangstelling, maar de lezing was nu een doorlopende voorstelling geworden, waar de vrijmetselaar niet te stuiten was in zijn woordenstroom.
Wat ik wel een aardige anekdote vond, zeker nu in het kader van de polarisatie van Islam en joods-christelijke waarden, was zijn verhaal over zijn visitatie aan de Loge van de Vrijmetselaars in Istanboel. Elke vrijmetselaar kan overal ter wereld zijn broeders bezoeken en deelnemen aan de 'tempelrituelen'. Hij werd in de Loge geïntroduceerd als 'een broeder uit het Westen' en dat betekende dat alle vrijmetselaars aldaar hem meteen een christelijke broeder beschouwden. Je kunt vrijmetselaar zijn en tegelijkertijd ook iets anders van nominatie.
Hij had het maar zo gelaten, want om de Nederlandse samenleving uit te gaan leggen, met alle secularisatie, het humanisme, atheïsme enzovoort, dat zou te ver reiken. In de Loge gingen toen de grote deuren weer open en de grootmeester ging weg. Hij kwam terug met een grote opengeslagen Bijbel en legde die op de al opengeslagen Koran. Dat is de Vrijmetselarij ten top, glunderde hij, het basisidee is, dat je samen de wereld opbouwt!
Vroeger waren bijna al de burgemeesters van Nijmegen ook vrijmetselaar. En andere hoge Pieten aan de Universiteit. In het geheim, want het kon je je baan kosten in het katholieke bolwerk, Vrijmetselarij was verboden. Ze schijnen elkaar te herkennen aan de soort acties die ze ondernemen. Een heel hoge landelijke politiefunktionaris is het ook en die heeft een project ontwikkeld waar Marokkaanse en Turkse en autochtone Nederlandse jongeren samen goede doelen realiseren.
Zou Job Cohen vrijmetselaar kunnen zijn, met zijn Samen-bruggenbouwidee? Maar Mat Herben van de LPF is het ook. Zou Femke Halsema een weefster kunnen zijn, met haar metafoor van Ventje Wilders die als puber op de achterbank van de auto, de hele sfeer en toon bepaalt? Je weet het niet, je weet het niet, ze lopen er meestal niet mee te koop.
Het intrigeert me wel, die vrijmetselarij. Jezelf als een bouwsteen zien is best wel construktief. Zou ik er zelf eentje kunnen worden? O, nee, dat kon niet. Als Weefster ben je ineens een lapje stof, dat is toch echt iets anders. En zo zie je maar, dat elke doctrine op zijn best een goddelijk spel is met hele rafelige randen.
