Ik probeer altijd extra mijn best te doen als ik me gruwelijk irriteer aan iets. Nee, dit klinkt te braaf. Het is eerder dat ik ooit een ijzeren wet ontdekte die bij mij werkt: als ik me echt irriteer aan iets of iemand dan kan ik er beter goed naar kijken, want dan komt er een moment dat ik mijn irritatie begrijp en daar leer ik dan wat van. Soms is dat zelfkennis: je irriteert je aan iets wat jezelf ook vagelijk hebt. Soms is het iets van een doorzicht naar een groter verband. De irritatie blijkt dan zeer plaats-tijd gebonden, alsof je naar een vlek kijkt op een leuk T-shirt en je niet meer naar het hele patroon kan kijken.
Dit had ik dus met de tekenaar R. Crumb. Het eerste wat ik van hem zag vond ik ronduit vulgair, wanstaltig, niks voor mij. Hij tekent vrouwen met grote dolgedraaide ogen, worstige rollichamen, ze doen dom, ze zijn dom, vleselijk, hijgerig allemaal heel vrouw onvriendenlijk dus en dan maakt ie in zijn strips grapjes van eenzelfde soort kaliber waarvan ik dan alleen maar dacht: moet dat nou?
Maar hij heeft recentelijker het hele Bijbelboek Genesis getekend, daarbij de letterlijke tekst volgend. Eens kijken wat hij daarmee doet. Als je gebonden bent aan die tekst, dan moet je er toch wel iets serieus van nemen. Of niet? Sowieso verwonderlijk dát hij zich werpt op een dergelijk project. Wat wil je nog met zo'n boek Genesis?
Omdat het de hele tekst is, zonder weglatingen en heel realistisch getekend, Crumb heeft er op gestudeerd hoe de nomadententen waarin men woonde eruit zagen en het landschap, realiseer je je veel beter, wat voor een soort gek verhaal het in feite is. Is dit nu de basis van die hele Bijbel? De aarstvaderen doen aan overspel, listen en bedrog en de krachtige vrouwen hebben vaak een spilfunctie en een sterke wil en doen net zo hard mee om hun zin te krijgen.
Als er staat: 'Abraham ging liggen bij zijn vrouw' bijvoorbeeld, dan zie je wat het is: twee blote mensen die neuken. Het verhaal waar Abraham door God opgedragen krijgt om zijn zoon Isaac te offeren, de berg op, en die te slachten als een lam op hout, dan kijk je met de ogen van Isaac: zijn angst en de blik van waanzin in de ogen van Abraham, staan in schril contrast met Isaac, die wanhopig Abrahams blik probeert te vangen. Belachelijk: een God die zoiets vraagt en God tekent Crumb dan ook als de ouderwetse man met die hele lange witte baard.
Crumb blijkt dus heel goed te kunnen tekenen! In andere boeken zag ik mooie portretten van zwarte musici en hij heeft Mr. Natural geschapen, die aan meditatie doet, heel grappig, hij zit in de woestijn en dan aan een zandweg, de hele menselijke beschaving komt voorbij, van de paarden met wagentjes tot en met de straaljagers en de flatgebouwen en op het einde is alles weer als vanouds: de leegte. Uiteindelijk heb ik maar een boekje van hem gekocht: The sweeter side of R. Crumb uit 2010 en daarin tekent hij ook landschapjes, de scherven van de favoriete theepot die gevallen is, een kat zoals die boven je kan hangen, met het pootje naar je gezicht, zijn stralende vrouw Alina, zonder wie hij niets is, meldt hij daarbij.
Toch fijn, om daarmee iets van R. Crumb in mijn geheugen te laten beklijven en de heel verschillende stemmingen en werelden die hij tekent zeggen me nu dat hij iemand is die goed naar de menselijke werkelijkheid heeft gekeken en ja, die is nu eenmaal banaal, vulgair, vol agressie, lust en discriminatie... maar ook al het andere waar wij ook van dromen.