Ik vond het boek in een geweldige boekhandel in East End in London, nabij Bricklane: Libreria. Zó moet elke boekwinkel zijn, dacht ik meteen bij binnenkomst. Houten planken van bijna licht oranje kleurig hout, die langs de muren golfden, met daarin nissen met kussens waar je kunt gaan lezen, uitgestalde boeken, overal op niet echt schots en scheve tafeltjes, of dat het rommelig is, maar de sfeer dat je in de persoonlijke bibliotheek komt van iemand, die de boeken associatief in de ruimte heeft neergelegd, zó dat deze zelf de weg kan vinden.
Ik herinner me mijn eindleeslijst Nederlands op de middelbare school zo ook ingeleverd te hebben , niet op alfabetische volgorde dus , en dat was ook meteen de eerste vraag, waarom en hoezo? En dat leidde tot een leuk gesprek, dat je zelf ook beter in de hand kan houden, want het zijn jouw associaties en belevingenwerelden die dan de leidraad vormen.
In deze boekhandel dus niet de geijkte categorieën, literatuur, poëzie, wetenschap, vrouwen, spiritualiteit, kunst, koken, reizen enzovoort, maar categorieën als Utopie, Betovering, De Zee en de Lucht, Moeders,Madonna’s en Hoeren en een heel leuke vond ik: David Bowie. Op de planken een verzameling daaromtrent van alles wat en dat prikkelt je eigen verbeeldingskracht en nieuwsgierigheid enorm en is soms een feest van herkenning en ook van: o, dit boek, hier? , dat zou ik best willen lezen.
De winkel was eigenlijk niet zo groot, maar door spiegels op het plafond en op de achterwand, helemaal achterin de eigenlijke pijpenla, waar stoelen en een tafeltje je huiskamerachtig uitnodigen om neer te ploffen, zie je jezelf in veelvoud en op zijn kop en ogenschijnlijk buiten op straat weer terug. Ook een geinige ervaring, die ergens zozeer ook bij lezen hoort: altijd verassende, onontdekte dingen, de gewone wereld op zijn kop.
En daar vond ik het boek Other Minds; The Octopus and the Evolution of Intelligent Life van Peter Godfrey-Smith, op een tafeltje met iets van de uitnodiging daarop, geloof ik van : Extend your Horizon. Ik kocht het boek uiteindelijk niet, daar, maar de laatste dag vond ik het weer terug bij Foyles en nu heb ik het uit. Gaan lezen, dit boek! De auteur is professor in de geschiedenis en de wetenschapsfilosofie in Sydney en duiker en is zo op het fenomeen van de octopussen gestoten. In de baai van Sydney is een zeer unieke plek, die Octopolis gedoopt is, waar ongeveer twaalf octopussen leven. Het gebied is per ongeluk ontstaan door iets van een scheepswrak, waaromheen voedselrijke schelpenbanken zijn ontstaan.
Octopussen blijken zeer intelligent te zijn. Ze kunnen in enkele seconden volkomen van kleur, vorm, substantie veranderen en zich zo camoufleren dat, al wéét je het dat ze er als een rots uit kunnen zien, je toch over hen heen zwemt, omdat je denkt dat het een steen is. Ze kunnen zich stilhouden in vreemde poses, eentje wordt er Rodin genoemd, of juist feestelijk uitwaaieren in allerlei kleuren: Picasso. Ze hebben een heel groot oog en ze kunnen mensen ookonderscheiden en waarnemen, zo is in het lab gebleken. Hij heeft het meegemaakt, dat hij door een octopus als het ware, bij de hand werd genomen, met één tentakel en over de zeebodem werd geleid. Ze komen het dichtst bij buitenaardse wezens met dezelfde intelligentie als de onze.
Maar nu komt het rare: met al die potentie leeft een octopus gemiddeld maar twee jaar! Wat doen ze met al hun vermogens? Ze leven meest ook nog eens alleen. We weten er zo weinig van. Waarom veranderen ze voortdurend van kleur en waartoe? Ze zijn zelf ook nog eens kleurenblind. De auteur filosofeert over innerlijke en uiterlijke spraak: hij doet de suggestie dat, zoals mensen deels hun wereld creëren door het eerst in innerlijke speech voor zichzelf te hebben gevisualiseerd, die octopussen wellicht een heel grote innerlijke taalwereld hebben, die zich uit in dat van kleur veranderen. Dus misschien leven ze zeer intens, in een korte tijdspanne.
Hij zet je op een nieuw been: wij zijn gewend de gang van de evolutie te zien als van lager naar hoger, en wat laag is, zit in het water en wat verder evalueerde is op het land gekomen en daar is uiteindelijk de mens uit ontstaan, de allerhoogste op de trap. Maar wat als er eigenlijk sprake is van een vork in de evolutie en in de zee die evolutie ook door is gegaan? We komen allemaal uit de zee. En er blijkt dus zeer intelligent leven in de zee te zijn... het soort dat we lang hielden voor domme, wezenloze weekdieren. Stél dat daar nou ook bewustzijn is, maar wij zien het niet.
De gedachte levert het soort ruimte op, als in boekhandel Libreria. Duizelingwekkend, alles elkaar spiegelend en op zijn kop. Prikkelend: er is nog zoveel te ontdekken. En wellicht is de aarde als geheel, met al het land en aanzienlijk meer water,veel meer met elkaar verbonden in met elkaar communicerende en gedeelde energieën , dan je zelf nu voor mogelijk houdt.
