Earl Grey heeft, naast de man uit India in For The Love of Comics, mij geïntroduceerd in de wereld van de Graphic Novel of Comics, of hoe je het verder ook noemen wil. Hij kan zeer aanstekelijk zijn oog laten dwalen over details en vertellen wat hij ziet op plaatjes en hoe ze het boek bepalen en vormgeven, hij leerde mij beter kijken en opende zo werelden. En nu acuut stopt hij, een paar dagen geleden nog had hij een bericht geplaatst, vertrouwd tussen de boeken met een mok in zijn hand, een soort van man-cave, maar het voelde meer alsof je met hem in een veilig verborgen hoekje in een bibliotheek zat, op de drempel van iets moois. En nu vernietigt hij alles.
Ik las gisteren in de zon, voor het eerst in een hemdje en een opgerolde katoenen huisbroek tot mijn liezen (ik neem bij kleding altijd extra large, dan kun je er alle kanten mee op), het was 24 graden, het boek Papyrus Een geschiedenis van de wereld in boeken van de Spaanse Irene Vallejo. Het komt niet vaak voor dat ik zonder twijfelen een boek meteen wil hebben en er dan ook meteen geheel in meegenomen wordt en het achter elkaar uitlees. Zij beschrijft zeer aanstekelijk hoe het geschreven woord, héél langzaam de drager werd van alles wie we zijn en wat we ons verbeelden te kunnen zijn.
Van hoever zijn we gekomen: papyrus, op dierenvellen, kleitabletten, perkament, de uitvinding van papier, de boekdrukkunst, het internet, het e-book... vandaag gaat de Tweede Kamer in debat omdat het mogelijk is geworden om via een foto, deze uit te vergroten en er voor de ganse natie die vier woorden te lezen zijn, die niet door een spook-schrijfmachine op papier zijn gekomen, aldus de betrokkene. ‘Positie Omzigt. Functie elders’: en ze onthullen wellicht een hele wereld, maar welke weten we nog niet.
De kracht en de macht van lezen. Ik kreeg de herinnering terug dat moeder eerst boekjes met plaatjes had, dat veilige en knusse dat je samen kijkt en dat er toen ineens een boek was zonder plaatjes en zij toch door bleef praten, een verhaal vertelde. En dat ik mij ineens realiseerde dat het niet haar eigen woorden waren, maar dat die vreemde tekens op die bladzijden iets te maken hadden met wat ze zei. Hoe kon dat? In het boek van Vallejo staat, dat de Griekse en Romeinse slaven in de klassieke oudheid juist zeer intelligent en erudiet waren, het kopiëren van boeken hoorde bij de standaard slavenarbeid en het voorlezen van de papyrusrollen ook: dat was nederige arbeid, want zij maakten zich ondergeschikt aan de woorden van anderen. Hoe anders met de slaven in Amerika, die zo dom mogelijk en analfabeet moesten blijven, toen was er wél de notie, dat geschreven kennis ook macht is.
Irene Vallejo maakt ook een interessant verband tussen de middeleeuwse miniaturen en de superhelden en monsters in de moderne stripverhalen: aanvankelijk werden die draken, de duivel, engelen afgebeeld in de kantlijnen van geschreven teksten, te midden van guirlandes en weelderige natuur. In de marge, ze verdienden geen tekst, leiden ze een eigen leven. Zo staan de superhelden ook buiten de samenleving en bestaan ze allereerst omdat ze getekend werden. Miniaturen, plaatjes waren compacte ‘eenheden’, zeg ik nu in mijn woorden, en namen in verhouding weinig ruimte in, toen papier nog schaars was, maar hadden dus een zéér grote zeggingskracht.
Hoe gaat het nu verder met Earl Grey?... Hij zegt dat hij digitaal ook alles kan lezen en bekijken en hij brengt zijn iPhone daarvoor in beeld, te midden dus van al lege en afgebroken planken. Maar zijn hele kanaal met al die video’s zijn juist een ode aan het papier en het boek, de plaatjes. Hoe een nieuwe druk met een andere ‘inker’, degene die de plaatjes kleurt, de sfeer en toon van een boek geheel kunnen veranderen. Hij had het over vormen en grootte van boeken, dof of glanzend papier, korrelige of scherpe afbeeldingen, hoe een boek voelde in zijn handen, je het open kon leggen op je schoot, enzovoort...
Waarom dat hele heiligdom van boeken radicaal vernietigen? Hij had toch alles kunnen bewaren en vanaf nu geen boek meer kopen? Maar kennelijk heeft hij het geld zó hard nodig opdat zijn vrouw en kinderen geen honger meer hoeven te lijden. Maar dan had hij de onverkoopbare rest niet hoeven te begraven. Is dat mogelijk, dat het bezit van boeken zijn bestaande wereld kan vernietigen? Zou zijn vrouw een ultimatum hebben gesteld: of alle boeken het huis uit, of ik vertrek? Dat vind ik toch iets wreeds en hardvochtigs hebben. Zou ik wel bij zo iemand willen blijven? Er zijn boeken verbrand om werelden ten onder te laten gaan en het uit je hoofd leren van een enkel boek heeft mensen uit de barbarij verlost.
PS: Het is een 1 Aprilgrap en ik ben er dus volledig ingetuind!!! Op 4 April is hij gewoon weer zijn oude zelf. GELUKKIG 😃
