Vanochtend in Trouw het commentaar van Joost van Velzen op de documentaire 'De Non' van de Zweedse filmmaakster Maud Nycander. Ze heeft een familie tien jaar gevolgd. Dochter Marta (19 jaar) gaat het klooster in en wordt Karmelites. Je ziet haar ouders pijn hebben van de scheiding met hun dochter, die plotsklaps zo ver weg is. Van een broertje het onbegrip dat zijn zus, met wie hij zo leuk kan spelen en die hem overal mee naar toe nam, ineens verdwenen was.Je ziet Marta: domweg gelukkig zijn. Het raakte me toen haar een jaar na haar intrede gevraagd werd: Benauwt het je niet... dat je hier nooit meer vandaan zult gaan, hier zult sterven? Ze zei verlegen lachend: Nee... ik vind het een gift... dat ik hier mag zijn en zo kan leven.
Maar wat zegt Joost van Velzen over de bekroonde film: 'Als kijker voel je de liefdevolle familieband, maar de nadrukkelijke aanwezige koude kant die geloof heet eveneens.'
In het Gemeentemuseum in Arnhem is helemaal achterin een zaal waar het raam over de hele breedte uitkijkt over de Rijn en de uiterwaarden. Daar is nu een installatie te zien van de Japanse Yasue Maetake. Drie filmpjes worden tegelijkertijd gedraaid over de volle lengte van de zaal. Je ziet Maetake aan zee, bij de vloedlijn en ze naait als het ware met een enorme draad het water en het land aan elkaar. Ze klimt bomen in met een soort vergrootglas, vier keer zo groot als haar hoofd. Ze harkt de grond aan, midden in een uitgestrekt landschap. Ze is bezig met vuur, maar in het volgend shot blijken er ijsbrokken in de kokende ketel te zitten. Ze is verwoed met een ijzerdraad een grote steen aan het doormidden zagen.
Allemaal dingen die niet kunnen. Je denkt aan Zen, waar het mysterie van het leven in onbegrijpelijke handelingen 'communiceerbaar' wordt gemaakt.
Voor mij is er geen verschil tussen Marta de non en Yasue de kunstenares. Ieder heeft een vorm van leven gezocht en gevonden die gelukkig maakt: waar je het gevoel hebt dat je diepste zelf thuiskomt. Sommigen zullen Yasue een halve gek noemen. Wie besteedt er nu zoveel tijd aan zulke onmogelijke projecten? Waarschijnlijk gebeurt dat niet. Want de noemer Kunst beschermt haar.
De noemer Geloof en Religie maakt van mensen echter aangeschoten wild. Wie in de levendige, warme ogen kijkt van Marta, kan iets van het geheim van onvoorwaardelijke liefde ervaren die Marta doet kiezen voor het contemplatieve kloosterleven. Dat zou kunnen ontroeren en je stil kunnen maken. Het is allemaal in the eye of the beholder.
