We keken vroeger, thuis, op de grond naar de televisie, we zaten nooit op de bank. Apart eigenlijk, denk ik nu, maar de associatie daarbij was, dat dit ‘Oosters’ was; Westerlingen zitten opgedirkt op de bank. En nu ben ik terug bij af. Ik heb een dvd-spelertje gekocht en mijn oude analoge tv staat nu op wieltjes onder de tafel en daar zit ik op een schapenvacht met mijn rug tegen de zijkant van de bank en de eerste oude dvd die ik erin stopte was Angels in America. Ik zag het voor de derde keer. Wat is het steengoed en Al Pacino, Meryl Streep en Emma Thompson acteren geweldig, dat geldt trouwens voor iedereen.
Mijn herinnering was vooral dat het zich in NY afspeelt, dat er een engel verschijnt, dat het (Joodse) geloof erin een thema is.
Het speelt zich af in het begin van het Aidstijdperk in New York, onder Reagan. Ik keek nu met ‘wetende ogen’ , dat bekende NY; scènes voor het Hoge Gerechsthof, in Brooklyn en Greenwich Village en ik zag tegelijk hoe bijvoorbeeld Washington Square zowel hetzelfde was, met alternatieve hippiesfeer, maar nu een flinke upgrade heeft met mooie banken, bloemen en planten en een werkende fontein.
Mensen met Aids hebben het in NY zwaar gehad: de medische zorg liet het grotendeels afweten, bang voor de onbekendheid ervan, homo’s werden paria’s. Iets daarvan voel je in de film, 6 afleveringen van elk 50 minuten. Het eindigt met een gesprek vier jaar later, bij de engel van Bethesda bij de gelijknamige fontein in Central Park over de situatie van Israël en Gaza en de Palestijnen, gesitueerd in 1990, exact zoals het vandaag ook gevoerd wordt. Om moedeloos van te worden, terwijl de vrouw van de in the closet homo hem dan eindelijk verlaat en voor het eerst sinds lang in vliegtuig stapt en zegt dat ze gelooft in langzame progressie…
Dit zijn dan drie engelen uit 2002. Zusters die hun leven lang gevochten hebben tegen het sexuele misbruik bij hen vlakbij in de buurt, in Brooklyn. Zuster Sally Butler is deze week op 93 jarige leeftijd overleden en heeft nog net meegemaakt dat drie priesters die ze tientallen jaren heeft aangeklaagd, nu dan eindelijk veroordeeld zijn. De New York Times beschrijft het allemaal in een grote reportage.
Ik vind het intrigerend; dat je dat hebt gekund, tóch zelf zuster blijven in een katholiek systeem waarvan je van dichtbij meemaakt hoe verdorven en corrupt het is. Welke overeenkomsten zijn er tussen de identiteitsvorming van priesters en zusters? Iets van ‘ hier ben ik en ik kan niet anders in mijn eigen religieuze, niet-bij-de-gewone-wereld horende en dus quasi ‘goddelijke’ staat van zijn?’ En daarbij tegelijk de vergoelijking: ‘Maar we blijven mensen, en maken dus fouten…’
De engel die aan de heftig aan aidslijdende Prine verschijnt, heeft zowel een donkere als een lichte kant en ze is ook zijn hoofdverpleger, of tenminste dat is de dubbelrol van Emma Thompson hier, en dan ook nog een zwerfster op straat. Meryl Streep speelt én een rabbi, én de moeder van de in the closet homo, én Ethel Rosenberg, de Joodse communistische activist, die ter dood is veroordeeld in 1953 wegens spionage voor Rusland en die als geest verschijnt.
Ondertussen is de échte engel de zwarte verpleger die 60 flesjes van het toen nog zeer schaarse en dure medicijn AZT , toen voor maar 30 patiënten beschikbaar, steelt van een dood, door en door corrupte en gewetenloze Aidsslachtoffer, gespeeld door Al Pacino, waardoor zijn vriend vier jaar later nog leeft.
Zuster Butler zag er zo uit, als de nonnen van mijn kleuterschool, imposant en indrukwekkend …Voor eentje was ik bang en de andere vond ik een lieve non, die ook erg op Sinterklaas leek. Het geeft mij een gevoel hoe láng zij heeft gestreden voor rechtvaardigheid; mijn hele leven lang.
Dat zijn dus de échte engelen: degenen die in de zijlijn en schaduw strijden en zichzelf trouw blijven… En niet alles met de mantel van de (eigen)liefde bedekken. Die praktijk geeft schijngestalten, géén engelen.
