Om mijn herinnering aan een reis door Benin naar Niger op te frissen, las ik De bruid van Benin, vertaling van : Der Kuss des Voodoo van Annette Bokpê.
Een beetje een B-boek, ze is geholpen door een ghostwriter, en de nederlandse vertaling van de titel zegt wie weet ook nog wat over de slechte omzetting in het Nederlands.
Want de oorspronkelijke titel is meer relevant.
Annette Bokpê is getrouwd met een man uit Benin, die aanvankelijk zo Europees mogelijk wil zijn, maar zijn roots toch niet verloochenen kan. Er is hem een grootse toekomst voorspelt en hij wordt dan ook koning van het koninkrijk Allada, een deelgebied in Benin.
Niet zonder dat beide met voodoo geconfronteerd worden.
Annette moet de geest van haar man een paar keer terug halen, hij is bezeten van iets of iemand, "kwade geesten ", die hem willen weerhouden van zijn bestemming.
De rationele, westerse blik van Annette kan niet langer stand houden door wat ze zelf meemaakt.
Het boek deed bij mij precies wat ik wilde: herinneringen kwamen sterk terug.
Wat me het meest verrast is de sensitiviteit van die herinneringen.
In Quidah, de voodoostad van Benin, wat Rome voor de katholieken is, heb ik rondgelopen bij het slangenpaleis, het Vaticaan, als het ware.
De aarde was schreeuwend rood na een regenbui. Er waren geen slangen te bekennen, er was niemand, maar er hing een geladen atmosfeer, waardoor het toch net anders was dan lopen door een leeg attractie park.
Buiten het paleis kwam er vanuit de verte een schreeuwende man op ons af. Hij leek een soort vogelverschrikker of een Batman met een cape die aan flarden was. Hij leek geen gezicht te hebben en eigenlijk ook geen lichaam en hij joeg ons van het terrein. Ik was werkelijk bang. Acute angst, kort en heftig.
Een ander beeld in Cotonou: de hoofdstad: midden in het drukke verkeer liep een jongetje met 2 dozen met eieren. Een fietser botste tegen hem aan, alles viel op de grond. Het hartverscheurend huilen, terwijl er niemand aandacht aan besteedde, alsof hij alleen door mij gezien was en onzichtbaar was voor de omgeving. In slow motion zie ik het voor me gebeuren.
Porto Novo, het slavendorp waarvanuit mensen in nauwe kajuiten verscheept werden naar Amerika. Een stoffig, half vergaan museum.
Een kleine, magere man die een rondleiding gaf en gaandeweg zijn ware aard liet zien. Hij was een griot: een verhalenverteller.
Hij vertelde over de maskers en hun betekenis; over koningen, prinsessen en verraad, strijd en liefde en ik wist niet dat woorden zo'n verbeeldingskracht konden hebben.
(Deze herinnering hoefde overigens niet geaktiveerd te worden; ik denk altijd aan hem als ik een meditatie begeleidt of een tekst voorlees waarover een groep zich gaat buigen.)
Nu echter ben ik me bewust dát deze man in zijn voodoo-tradtitie de macht van het woord had.
Voodoo...wat is het?
Poppetjes met naalden in Haiti?... ja, ik heb ze ook zien liggen in Quidah bij altaartjes op de grond, rondom Legba, een klein hoopje van verhard klei: de God van kennis en vruchtbaarheid, weet ik nu.
Verrassend is het nawoord in het boek door de man van Annette, prins Alain-Maurice Kodjo Bokpê. In het boek leer je hem alleen maar kennen door de, een beetje bezitterige, ogen van Annette, "mijn man, die ik bijna verlies aan de voodoo en de inheemse kultuur".
Maar in het nawoord hoor je zijn zelfstandige, waardige stem:
"Dit boek beschrijft de weg van de illusie naar de realiteit. Bovendien laat het zien hoe het bewustzijn gebruik kan maken van zijn macht om het lichaam te helpen naar zijn bestemming. Het toont ook hoezeer onze ontwikkeling van onszelf afhangt."
Dan citeert hij de woorden van de hogepriester bij zijn laatste iniatie:
"De waarheden van je eigen leven aannemen helpt daarbij goed, ook als het niet altijd aangenaam is. De zo verworven kennis zal steeds gebruikt worden voor het welzijn van iedereen.
Geduld is steeds het hoogste gebod, de voodoogoden verheugen zich daarover."
Geduld is steeds het hoogste gebod...
Ook schrijft hij:
"Van de voodoo heb ik geleerd dat zelfs een verlies winst kan betekenen, en wel een toename van kennis en ervaring voor wat ons wacht. Hetzelfde geldt voor de vermeende omwegen die iedereen een keer maakt."
Dat zijn woorden waarmee ik wel kan leven omdat ze zo waar zijn.
Net als bij de wetenschap, kun je van kennis een atoombom maken of een nieuw geneesmiddel.
Kennis is neutraal, dus voodoo-kennis ook.
