Er gaat geen dag voorbij, of ik lees wel iets wat met dOKUMENTA te maken heeft. Over de allerlaatste nr 13, maar ook terug in de tijd: sommige kunstenaars hebben zelf al meer dan 3 keer meegedaan. Ik heb nu het Logbook van deze dOKUMENTA, the making of... vol emails die over de hele wereld naar elkaar verzonden zijn, het reizen van Rome, naar Venetië, naar Kassel, NY, Kabul, Banff, Cairo, Mumbai, Cambodja, Vietnam, enzovoort en helemaal naar Spitsbergen met de kunstenaars Marc Dion en Anwar Kanwar naar de zaad-storage, waar alle zaden van over de wereld diepgevroren bewaard worden. Ik herinner me dat een van mijn eerste blogjes daarover ging. Zij beide waren in het Ottoneum en het motto daar was: This place is filled with seeds....
Nooit tevoren kunnen bedenken wat een rijke voedingsbodem mijn twee en een halve week in Kassels dOKUMENTA zijn geworden: kunst zien en beleven en op je in laten werken bereikt alle regionen vam mijn brein: het denken én het gevoel, de beleving van schoonheid, het verwerken van onrust, verwoesting en gemis in de kunsten...iets van die beweging is in mijn vezels en bloedbanen gaan zitten.
En alles is zo toevallig verlopen: ik kreeg de begeleidingsgids van de dOKUMENTA te leen, keek naar de plattegrond van het enorme gebied waar het zich afspeelde, van het geïndustrialiseerde Hauptbahhof in het Noorden tot het barokke groen van het gehele Karl Aue park en zag dat er over het hele gebied heen 5 jukeboxen geplaats waren van de kunstenares Susan Hiller. Ze omcirkelen en omarmen als het ware de hele dOKUMENTA en ze bevatten protestliederen van over de hele wereld en door alle tijden.
En het Leitmotief, het lied waaraan alle liedjes refereerden, dat kende ik toevallig heel goed omdat het op het repertoire staat van het koor dat oefende in mijn vorige wijkcentrum. Altijd als ze het zongen, dan legde ik mijn werkzaamheden neer om mee te luisteren en mee te neuriën het klonk zó goed, die vrouwen en mannenstemmen apart, door elkaar heen, in een: Die Gedanken sind frei. Als dit liedje over een hele kunsttentoonstelling klonk, een oud traditioneel Duits volksliedje, zo bleek, dan móet het een speciale tentoonstelling zijn, zo dacht ik: Hier gebeurt iets, hier krijgt iets universeels vele vormen, want dit zijn o.a. de woorden:
Die Gedanken sind frei, wer kan sie erraten,
sie fliegen vorbei wie nächtliche Schatten.
Kein Mensch kan sie wissen, kein Jäger erschiessen
es bleibt dabei: Die Gedanken sind frei!
Ich denke was ich will und was mich beglücket,
doch alles in der Still, und wie es sich schicket.
mein Wunsch und Begehren kann niemand mir wehren,
es bleibet dabei: Die gedanken sind frei!
Und sperrt man mich ein im finsteren Kerker,
das alles sind rein vergebliche Werke
Denn meine Gedanken zerreissen die Schranke
und Mauer entzwei: Die Gedanken sind frei!
