Er wordt een nieuw Filmmuseum geopend in Amsterdam, aan het IJ. De architecten noemen het een oester die aangespoeld is aan de oever. Een mooi beeld: want oesters bevatten parels en in dit geval zijn dat dan de schatten van de gehele filmtraditie. Op tweede paasdag wordt de film The last Temptation of Christ (1988) vertoond van Martin Sorsese. Ook een eerbetoon aan hem omdat hij zich altijd heeft ingezet voor het behoud van de filmtraditie; er komt ook een retrospectief van hem, aldus Trouw van vandaag.Nu heb ik onlangs The Last Temptation bekeken. Het voor mij nieuw feit dat Scorsese juist zo op de bres springt voor het behoud van het filmerfgoed, maakt deze film extra interessant. het betekent dat hij hecht aan het vertellen van verhalen, aan een traditie die steeds bezig is met het vertellen, dat de ene bouwt op het andere, zich laat inspireren, leert en vernieuwt. Dat heeft hij dus gedaan met het passieverhaal: een van werelds oudste en meest invloedrijke verhalen. Hij geeft het een eigen dimensie, passend bij dit tijdsbestel.
De film is zeer controversieel: als leidraad heeft deze New Yorkse regisseur het gelijknamige boek van Nikos Kazantzakis genomen. Jezus is een mens van vlees en bloed, die worstelt: zo beleef je zijn huivering en afschuw en angst mee als hij zijn hand naar de dode Lazurus uitstrekt, om hem uit het al stinkende graf te halen, Lazarus die hij zelf opgewekt heeft uit de dood. Je ziet hem twijfelen: heb ik dat gedaan, is het wel echt? Bovendien ontsnapt Jezus aanvankelijk aan zijn kruisiging door een engel die hem wegleidt, je ziet hem heftig vrijen met Maria Magdelena, met wie hij gaat samenleven. Of is het slechts zijn fantasie, vlak voor zijn dood aan dat kruis? Dat kan ook.
De film duurt twee en een half uur en is prachtig van beeld: gefilmd in Marokko, geinspireerd door schilders als Rembrandt en Caravaggio, heel dicht op de huid, de kleuren, het leven op straat, alsof je het stof en de hitte kunt voelen. De impact van zo'n film is geheel afhanklijk van de impact van het oorspronkelijke verhaal. Maar ook dat verhaal komt al in meerdere versies tot ons door de verschillende evangelisten.
Kun je Scorsese en een ieder die zich opnieuw buigt over dat passieverhaal, morgen op Witte Donderdag wordt het weer live muzikaal ter berde gebracht in de straten van Rotterdam met Danny de Munck als Jezus, die tevoren het verhaal niet kende!, een soort van nieuwe evangelisten noemen? Voor mij wel. In het passieverhaal zelf gaat het om een hoofdfiguur die als het ware tussen het menselijke en het goddelijke staat. Tussen dat wat we in onze kleinheid en niettigheid zijn, en tot waar we naar kunnen uitgroeien: een koninkrijk van God voor allen: niet in de hemel maar op de aarde.
In het passieverhaal raken de hemel en de aarde elkaar. Niet alleen in de hoofdfiguur, maar ook in alle anderen. Op het scherpst van de snede maak je die worstelingen mee. Dan krijg je, naarmate det tijden veranderen nieuwe vragen: is, bijvoorbeeld de liefde die Jezus beleefd of had kunnen beleven, niet hemels? Moeten we niet heel snel af, dat er een offer gebracht had moeten worden: Jezus aan het kruis, eer we als mensen kunnen verrijzen uit onmacht droevenis, en allerlei vormen van de dood?
Dit soort thema's snijdt The Temptation of the Christ aan. Het is een alternatieve versie van het passieverhaal. Wat mij betreft mag de wereld gaan krioelen van dit soort alternatieven. In het geschreven woord, als live-spectacel op de tv, op film. Misschien zou met de moderne techniek, het verhaal ooit interactief op meerdere plekken op de wereld tegelijk kunnen worden uitgevoerd. Hoe meer versies, hoe meer mogelijkheden tot een variëteit aan beleving. Hoe meer verbondenheid tussen mensen onderling, is mijn hoop.
