Altijd fijn om van een vooroordeel afgeholpen te worden. Zolang als ik me kan herinneren, weet ik dat er in Helmond een stoffenfabriek staat die stoffen levert aan Derde Wereld Landen, met name in Afrika. Maar ook de nep-batikstoffen uit Indonesië kwamen uit Helmond. Vroeger in mijn ouderlijk huis, wanneer er bezoek kwam uit het verre Indonesië, dan namen die mensen presentjes mee. Koffie hoorde daar aanvankelijk ook bij, in mijn heel jonge kinderjaren. En batik. Totdat mijn ouders misprijzend zeiden: dit is geen échte, die komt uit Helmond'.Echte batik kenmerkt zich door de onregelmatigheid, de fijne adertjes die door de spleetjes waar de was het niet gehouden had, toch de kleuren van de diverse kleurbaden laten zien. En de stof blijft wat vettig aanvoelen. Nep-batik is gewoon gedrukt. Dat was dus pure volksverlakkerij, door die fabriek in Helmond de wereld in gebracht en ook Afrika werd daarmee overspoeld. Een veredelde vorm van kolonialisme.
Dus toen ik in West-Afrika in winkeltjes de stoffen te koop zag, gunde ik ze geen blik waardig. Volksverlakkerij. Nu was ik gisteren in het Arnhems Gemeentemuseum en al die bedrukte stoffen blijken de naam 'vlisco' te hebben. De heel kleurige stoffen worden als sinds 1906 gemaakt. Elk ontwerp heeft een eigen code en in de loop van de eeuw hebben de vele ontwerpen heel eigen paden van betekenis bewandeld. Sommigen zijn op aanvraag ontworpen, het land Nigeria heeft exclusieve patronen die alleen voor daar geproduceerd worden, kunstenaars buigen zich er nu over en de stoffen hebben een weg gevonden naar de wereld van de design en ook de Beatles liepen in pakken van vlisco-stoffen.
Heel leerzaam was de documentaire Verbal Fabrics, die er werd vertoond. Het blijkt dat de stoffen een eigen taal spreken. Vrouwelijke handelaren geven elke stof een naam en daarmee een betekenis. Een design met een vogelkooitje dat openstaat en waar een vogeltje uitvliegt heet bijvoorbeeld: Tu sors, je sors: gericht naar hun man: Als jij buiten de deur úitgaat', dan voel ik me vrij om dat ook te doen! Een stof met een bos bomen bij elkaar en een boom die wat alleen staat heet iets van 'de kracht van het samen zijn'. Wie veel stoffen heeft is rijk, sommigen doen het met een flard of reepje.
Daar waar niet iedereen kan lezen en schrijven werkt de stof dus als Twitter of e-mail of Facebook. Uit de verte, op straat, weet je de boodschap die uitgedragen wordt. Die boodschap kan, naast persoonlijke ook een politieke kleur hebben. De betekenis van de stof kan per regio verschillen. 'Sprekende stoffen' dus. Twee verkoopsters in een stoffenwinkel, ergens in het Westen, zeiden misprijzend: er zijn er die kopen ze, om er gordijnen van te maken! Maar het is om ze te dragen! Ja, denk je dan, dat is hetzelfde al wanneer men van boeken tafelpoten zou maken.
Het was Museumweekend en dat leverde een andersoortig publiek op in het aardig drukke museum, nu. Een dochter mét Museumjaarkaart en haar oude moeder, die nu voor 1 euro naar binnen mocht. Een vader, gescheiden?, met zijn drie kinderen naar binnen volgens hetzelfde recept. Het paste heel goed, bij al die kleurige vrolijke vlisco-stoffen. Een beetje alsof je op een markt was. Vlisco: stof die de wereld kleurrijker en betekenisvoller maakt. Als ik ooit weer in Afrika langs stoffenwinkeltjes flaneer, weet ik dat ik eigenlijk langs kleine boekwinkeltjes loop, langs een schat van verhalen.
