Hij doet het weer: de kunstenaar Job Koelewijn, waar ik vorig jaar in april ook een blogje aan besteedde. Zijn werk blijft aan je hangen omdat hij iets ogenschijnlijk vreemds doet of verbeeldt met hele gewone, alledaagse middelen en voorwerpen. Dat 'kunstwerk' gaat vervolgens haken aan associatievelden in je, waardoor er zich een steeds ruimere wereld opent.Nu heeft hij een nieuw project: een Mondial Reading Performance, waar hij over de hele wereld in het Engels de Ethica, een filosofisch werk van Spinoza (1632-1677) laat voorlezen. Mannen en vrouwen, groepsgewijs, om beurten een zin. Hij neemt alles op bandjes op en uiteindelijk stapelt hij alles in kartonnen dozen en zal de bezoeker in het museum, dagelijks naar naar een track van de cd kunnen luisteren, waar één soort accent Engels uitkomt. De voorlezers krijgen allemaal een door hem ondertekend soort certificaat waarop staat dat zij een 'intellectueel aandeel' hebben in het project: ze worden dus aandeelhouders.
Waarom dit alles? Koelewijn begint zijn dag door 45 minuten hardop zichzelf voor te lezen. Dat houdt hem uit de verdoving, die het bestaan is, zo zegt hij. Liefst wil hij ervaren dat er elke dag als het ware een vuist ramt in zijn hersenpan. Dit voorlezen is een oefening in concentratie. Kennelijk gunt hij zijn voorlezers zo'n ervaring; dat is nummer 1.
Ten tweede laat hij ze de Ethica voorlezen. Dat boek heeft als onderliggende gedachte: God=natuur=substantie. Met woorden: alles is doordrenkt van God, God is overal, het is de substantie die wij zijn. Met een goed bewustzijn, zul je dit zo ervaren. Dat goede bewustzijn ontstaat door goed na te denken: door gebruik te maken van je verstand kun je je een weg te banen door alle verstrengelingen van emoties en lusten en onderdrukkende machten.
Spinoza zelf is, met dit scherpe verstand verstoten uit de Joodse gemeenschap in Amsterdam waar hij toen woonde. Job Koelewijn heeft zich met dit zelfde verstand ontworsteld aan de enge kerkgemeente van Spakenburg waar hij vandaan komt. Daarbovenop heeft hij een auto-ongeluk gehad en is tot de nek verlamd geweest. Daar heeft hij, zoals hij zelf zegt een 'Satori-ervaring'; de boeddhistische ervaring van verlicht worden, gehad.
Ik wist dit alles niet, maar heb dit wel via zijn werk ervaren. Die ervaring en een stem die door de materie heen roept: Hé, mensen wordt wakker! Zoals Spinoza, Nederlands grootste filosoof dat op zijn wijze ook promootte. Die is uiteindelijk als beroep lenzen gaan slijpen: bijna symbolisch voor: leer écht waarnemen: KIJK! Via dit kunstwerk met Spinoza ontvouwt Koelewijn dus een hele belevingswereld, die door de aansporing om je verstand te gebruiken, ook door en door modern is.
Job Koelewijn zegt: 'Ik wil niet de best verkopende kunstenaar zijn, maar de meest ongeconditioneerde.' Ik vind het een prachtig streven.
