Knip: bevrijding

Gisteren sloot de muziekcirkel van dodenherdenkingsdag (zie vorig blogje) met de uitvoering van de Kindertoterlieder van Gustave Mahler. Die vreemdheid van het lot of het noodlot, of is het een soort van paranormaal helder zien? Mahler componeerde de liederen op de gedichten van Friedrich Rückert, terijl hij twee gezonde dochters had. Twee jaar later stierf zijn oudste dochter. Zijn vrouw Alma schreef dat ze het gevoel had, dat hij het noodlot had getard. Kan dat? Het is een volstrekt irrationele gedachte. Na deze liederen,zeer intens en toch bescheiden gezongen door de Zwitserse bariton Niklaus Kost, nam het symfonieorkest je mee op een romantische reis met de Schotse symfonie, nr 3 in a-klein op.3. van Mendelsohn. De combinatie van deze twee was perfect.

Ik at onderwijl heel voorzichtig, om geen extra geluid te maken, een frietje uit mijn tas. Die had ik er in de haast ingestoken, want het duurde bij de frietkraam zó lang, eer het werd aangereikt, dat ik het niet kon verorberen. Wat! heb jij ondertussen, tijdens een concert, dat frietje gegeten, vroeg M. lachend, goed dat ik het niet wist, dit vind ik een verhaal voor de vrouwengroep! Ik was inderdaad met opzet, zo´n beetje met de rug naar haar gaan zitten, zodat ze zich er niet hoefde te generen, eventueel.

Tijdens de Herdenkingsdienst in de Stevenskerk, kwam er een Joodse man aan het woord, die vanuit mijn stad was geëmigreerd naar Israël. Hij deed een liefdesverklaring naar dit land, die hij geschreven had op het strand, aan zee bij een ondergaande zon.Over de multiculturaliteit aldaar, en dat die muur aldaar toch echt noodzakelijk was, dat de criticasters er niks van begrepen...Dat op dit moment zijn vrouw met een chirurgisch team in Tel Aviv een Palestijns jongetje aan het opereren was.

Moelijke kwesties. Het individu in de samenleving. Wat je doet en wie je bent door de omstandigheden die zich voor jouw neus voltrekken. De invloed die je hebt is gering. Maar de vorming van een mening kan nooit op een lijn worden gesteld met wat je als individu doet of laat. Omdat zijn vrouw nu een Palestijns jongetje het leven redt, is daarmee niet de Palestijnse kwestie in het Midden Oosten opgelost.

In het café vertelde ik M. iets over Shoah, de film van 4 dvd/dics, waar Claude Lanzmann negen jaar aangewerkt heeft. Over de kapper, die in zijn zaak in Tel Aviv, al knippend aan een hoofd, vertelt dat hij indertijd bij de concentratiekampen hoorde bij het kappersteam. Opdracht was om zo veel mogelijk haar van de slachtoffers weg te knippen en het tegelijk zó te doen, dat de aanstaande doden rustig bleven en werkeljk dachten dat ze een kappersbeurt kregen. Dat deed hij,op de automatische piloot, tot zijn vrouw binnen kwam.

Wat doe je dan... moord en brand gaan schreeuwen had helemaal geen zin. Zijn vrouw vertellen dat ze elkaar nooit meer zouden zien, ook niet.  Hij zat gevangen in die moordmachine. Hij heeft zijn eigen vrouw geknipt, zo teder en langzaam mogelijk, wetend dat ze een uur later dood zou zijn. Als individu werkte hij mee aan die moordmachine, net zoals zoveel andere Joden, die het daardoor ook hebben overleefd.

'We' hadden de oorlog kunnen verliezen en wie waren 'we' nu dan geweest? Dan zou het werkelijke moment van bevrijding alleen maar geleefd kunnen worden in die spaarzame, kleine momenten, de kieren, de kleine gaten door de werkelijkheid zoals die dan geworden was.. Dat je dan de kracht mag hebben om, zoals die kapper, in enkele seconden, alles uit het leven zoals het is te halen, in een kort, heel kort moment van tederheid en menselijkheid. 'Knip', zolang duurt het, 'knip', zo zal het voor altijd gegrift zijn in je ziel.