zaterdag 5 mei 2012

Passage

Ik neem het toch maar mee, van de afgeschreven boeken uit de bieb: het prentenboek in sepiakleuren van Michael Dudok de Wit. Alsof  ik nog plaats heb in mijn volle huis... Maar het moet. Het boekje is een soortement van samenvatting van de gelijknamige animatiefilm Father and Daugher van ongeveer 10 minuten die in 2001 uitkwam en een Oscar heeft gewonnen. Een Zomergast bij de VPRO vertoonde het eens en het is zo wonderlijk mooi.

Het past ook bij deze dagen: van Dodenherdenking en Bevrijding, in passages tussen afscheid en opnieuw beginnen, in het verlangen naar rituelen, die zo'n passage mogelijk maken. Dit filmpje doet dat, het kijken ernaar is een ritueel op zich. Je ziet een jong meisje met haar vader de dijk op fietsen, de vader stapt in een bootje en roeit weg, naar de horizon en komt nooit meer terug. Het meisje keert steeds terug naar die plek: het jaar daarop, als ze ouder wordt, samen met haar vriend, samen met haar kinderen en de vriend, die hun vader is. Op het laatst is ze oud, ze loopt weer de dijk af, waar water was is nu riet en daar ligt een bootje in het zand. 'Daar gaat ze liggen... Opeens zit ze rechtop. Ze voelt dat er iets verandert. Ze staat op, ze rent, ze rent - en terwijl ze rent, gebeurt er iets wonderlijks.' Op de twee laatste plaatjes is ze weer jong geworden en ontmoet haar vader.

Dit soort verhalen zijn de vervangers van de oude verhalen uit de godsdiensten en religies. Waarschijnlijk kunnen we de betekenis begrijpen, doordat die oude verhalen al een deel zijn van het menselijk cultureel erfgoed. Zo'n film troost en verzoent. Het geeft geen antwoord, het is een fantasie die tegelijk iets zichtbaar maakt van de onderstromen in ons. De stromen van verlangen. Van verdriet dat je zachter maakt, van dat leven dat je leeft zonder ooit te begrijpen waarom dat zo is, als het is. Dat je ooit dood zult gaan en dat je er vanuit moet gaan, dat je niks mee kan nemen. Maar wel van alles achter zal laten. 

De laatste regel in Tonio, de Requiemroman van A F Th van der Heijden, is de zin die een meisje uitspreekt op de drempel van Tonio's kamer, een meisje dat wellicht zijn liefde had kunnen worden. Ze zegt: 'Ik denk echt, dat de doden een soort energie achterlaten...' Daarom vieren we Bevrijdingsdag.