Toch wel prettig om eens een boek te lezen dat klopt met je eigen opgedane ervaringen en gewaarwordingen. Dat heb ik met: Het slimme onbewuste. Denken met gevoel van de hoogleraar in de psychologie Ap Dijksterhuis. Pas zag ik hem op tv en zei hij, dat je in een fractie van een seconde, in één oogopslag, al een inschatting maakt van een persoon tegenover je of een foto en dat je daarna met het bewuste verstand, redenen geeft waarom je dat zo vindt. Zeer stellig beweerde hij dat Obama de verkiezingen gaat winnen, op grond van zijn open en vertrouwenwekkend voorkomen. We zullen zien.Omdat ik in een zapmood was, besloot ik de constatering meteen uit te testen. Ik kwam in het progamma 'Op zoek naar Jozef", waar kandidaten strijden om de hoofdrol in de musical, over Jozef, dus. Ik had dit jaar nog niet gekeken maar kende het concept van vorig jaar, toen men op zoek was naar de ideale Evita. Er waren nog vier Jozefs over, die door het beeld heen dolden en wat zongen. Ik schatte in, wie er dit keer zou afvallen en wie het nog net zou redden in de sing off, zoals dat heet. En het klopte! Dat is toch wel apart. Je denkend gevoel of je slimme onbewuste, weet van alles!
Overdag had ik een lange wandeling gemaakt voor-de-vuist-weg: ik liep de voordeur uit en wist niet wat ik zou gaan doen. Heerlijk vind ik dat: die absolute vrijheid, elke keer weer opnieuw een kleine beslissing maken. Zo kwam ik met de bus uit, in Berg en Dal, heb over heuvels en dalen door het herfstbos gelopen en kwam uiteindelijk in de botanische tuin. Ik streek neer op het bankje bij een dikke beukenboom en plotseling wist ik: 'ik wilde al weken terug naar dit plekje!
Ooit, heeel lang geleden, nog in mijn adolescentie en jonge studentenjaren, ben ik een hele poos depri geweest. Die zware zwartgalligheid met Alles daarop en daaraan. Tijden, duurde het, eindeloos... een wereld waarin niks meer leuk was. Op een zondag wandelde ik zo die botanische tuin in. Het was stil en er vloog, plotseling een vlucht vogels weg naast die beukenboom. Dat geluid van fladderende vleugels... van het ene moment op het andere werd mijn hart licht: de depressie was over en is ook nooit meer terug gekomen.
De laatste tijd dacht ik daar aan terug. Hoe wezenlijk die ervaring was. Dat dit toch iets met God en religie te maken heeft. Dat ik wel even eer aan die plek wilde gaan brengen er even wilde buigen voor het wonderbaarlijke en glorieuze en geheimzinnige van het menselijk bestaan.
Zonder het te weten of bewust te willen, was ik zomaar daar gearriveerd!
'Het slimme onbewuste"noemt Dijksterhuis dat. Zelf geeft hij als voorbeeld, ooit in vijf minuten een appartement van zes en een half ton gekocht te hebben. Achteraf bleek hij niet eens de badkamer te hebben gezien. Hij pleit ervoor, dat je beslissingen en creatieve processen niet doelbewust doet, maar je onbewuste de ruimte geeft. Hoe?
Bijvoorbeeld door bewust iets heel anders te gaan doen, je te richten op een onnozel taakje en daarna te beslissen. Ik doe dat zelf al jaren. Ik probeer allert te leven, maar bij beslissingen denk ik altijd: ik weet het niet, ik wil het niet weten, ooit blijkt dat ik onvermijdelijk en onomstotelijk alleen maar díe richting op kan, alleen maar dát kan gaan doen.
Als je eenmaal 'bewust' bent van dat slimme onbewuste en je probeert te denken met je gevoel, dan vallen je ook heel andere dingen op. Zo is het adagio: 'dat waaraan je je irriteert aan een andere is iets wat een zwakke plek is in jezelf.', heel nuttig. Let op, dan kun je wat leren! Het helpt. Je eigen irritatie verdwijnt en je ziet plotsklaps iets van je eigen gedrag en onhebbelijkheden.
Als ik iets 'verhevens' moet schrijven, een meditatie ofzo, dan ga ik ook altijd met opzet iets heel anders tot me nemen. Keiharde swingmuziek of een idioot liedje, een stripboek lezen en dan ineens, schrijf ik maar wat op en is het oké.
Alles wijst dus op de macht en mogelijkheden van die onbekende hersenpan van je. En tegelijk op het onmachtige daarvan. Hoe weinig je jezelf kunt sturen in al je wikken en wegen. Je weinig controle hebt over je doen en laten. Dat kan ook prettig zijn. Het vraagt iets van een argeloze overgave.
