Grandma’s Goldfish: bevrijding

De laatste catalogus van het laatste museumbezoek voor de Corona-tijd, het was in januari voor mijn reis naar Bali: CRUX in Museum De Fundatie in Zwolle met vier schilders uit Leipzig. Die hele tentoonstelling heeft nu een andere lading en betekenis gekregen: er komen nauwelijks mensen voor op al die schilderijen, en als er eens eentje is afgebeeld, dan alleen, een leeg Forum Romanum in Rome, de oudste stad van de wereld, zelfs de zeven schoolkinderen in een verder lege museumzaal van Robert Seidel lijkt een vooraankondiging van de  Coronatijd. Zo mogen kinderen dat binnenkort weer doen met elkaar, maar liever geen volwassenen in beeld, niet als toeschouwers op sportvelden, liefst zo weinig mogelijk, overal.

De lege architectonische ruimtes van woningen en stukken stad van Martin Kobe; ze associeerden eerst voor mij aan al die ruimte in je hoofd, de onbekende doorkijkjes en doorgangen die soms ook in het niks oplossen. Maar nu lijken het blauwdrukken van de huidige steden. Ik zie door elk schilderij de lege straten en pleinen van nu. En dan de hutten, bouwsels gemaakt uit rommel, oud hout, schamele onderkomens van Mirjam Völker: ik zie mezelf knutselend aan mijn afdakje afgelopen week. Ooit maakte iemand een stuk met palen, kippengaas en een stuk rieten schutting daaroverheen en ik heb het in de loop der jaren twee keer zo groot gemaakt, met een wit zeil, gevonden op Koninginnedag, bamboe uit de tuin, oude tenten, een oude bezemsteel , plastic zakjes en wat al niet meer. Het is het verlengde van mijn huis, waar ik bij milde regen onder kan zitten en wint nu , in quarantaine, extra aan waarde. 

Gekluisterd aan huis... ik zag een mooi Japans tekenfilmpje Grandma’s Goldfish.  Het speelt zich ook helemaal af in de letterlijke en figuurlijke binnenruimte. Een oude vrouw kijkt op een binnenplaats naar haar grote goudvis, die in een grote houten ton zwemt. Maar haar dochter haalt het weg en verplaatst het in een klein aquarium binnen. Ze gaat slapen en droomt. De vis ontsnapt uit het aquarium, het hele huis staat onder water en is al verlaten, oude lijstjes tegen de gangwand,verdorde planten in bakken. De oude vrouw ziet het allemaal want ze volgt de goudvis in dezelfde houten ton, zo lijkt het, waar de vis niet meer in mocht wonen. Ze komt in de kelder van het huis, de goudvis lijkt verdwenen, ze kijkt het water in en komt zichzelf tegen als kind, met een piepklein visje, dezelfde? , in een emmertje. Het verhaaltje gaat nog verder...

Het filmpje ontroerde mij. Gaat het over de ziel van de oude vrouw die door haar hele leven in alle binnenruimte gaaf en intact is gebleven? Gaat het over dromen naar vrijheid en onbeperkt daar kunnen zijn, waar je maar wil? Gaat het over de angst iets voorgoed te verliezen, niet wetend wat er behouden blijft?... ik weet het niet, maar ergens gaat het ook over de uitdaging en de opgave in deze Coronatijd. Roeien met de riemen die je hebt en je verbeeldingskracht niet verliezen.

Ik zag natuurlijk de viering in de Nieuwe Kerk en de nationale herdenking op de Dam. Ik heb er weleens bij gestaan, vlak naast het monument, glimpen opvangend tussen de hoofden van de dicht op elkaar gepakte mensen, van de kransleggers, die daarna opgevangen en begeleidt werden naar het hotel erachter. En anders was ik in mijn eigen stad naar de herdenking gegaan. Het is lang, lang geleden geweest dat ik het via de tv heb meegemaakt. De speech en het verhaal van Willem Alexander blijft hangen, beeldend en concreet. Dat doet hij goed.

En wat ook blijft hangen is zijn vrouw Máxima, elegant in een zwart kostuum dat je een soort van broekpak kunt noemen. In de wind wapperden de lange zwarte zijflanken. Ze had iets van een zwarte vogel, klaar om weer uit de as te willen herrijzen. Toen vlak voor middernacht het bevrijdingsvuur bij  hotel de Wereld in Wageningen werd ontstoken en Tanja Kross met Lavina Meijer op harp, Blackbird Singing in the death of night zong, werd dit beeld voor mij nog eens versterkt. Zou Máxima dat met hen hebben afgesproken? Take these broken wings and learn to fly... Zoals Grandma’s Goldfisch blijft zwemmen.