Kaddisch. De kat van de rabbijn

Er worden nog steeds zoveel achterhoedegevechten geleverd in kerkgemeenschappen over de ware leer en wat wel en niet zou mogen en moeten. En dat allemaal in naam van die ene God waarin men dan belijdt daarin te geloven... in  de grond onbegrijpelijk voor mij, want wie de smaak van God heeft geproefd, een zweem van kruidige bloemige parfum in de wind heeft opgevangen, op de tast iets gevoeld heeft van een zachtheid waarvan je de omvang en gestalte niet kent,  die wordt gedragen door zachtzinnigheid en mildheid. Dan weet je dat God zich niet laat zien met de ogen, noch te horen is met het oor, en dat geen mens dus kan weten wat de wil van God is...

Ik noem met opzet alle zintuigen omdat dit is wat we allemaal met elkaar delen. Die zijn, om in hetzelfde taalspel te blijven, door God aan ons gegeven om ons daarmee tot de wereld te verhouden en niemand heeft een alziend en alwetend oog gekregen. In de monotheïstische godsdiensten Jodendom, christendom en de islam, de godsdiensten van het woord, is de valkuil des te heviger gebleken om elkaar met het boek in de hand te veroordelen, je superieur aan een ander te maken, je op te sluiten in een eigen gelijk.

En al deze woorden borrelen nu in mij op omdat het vandaag dodenherdenkingsdag is en ik nu luister naar Kaddisch van Maurice Ravel en vandaag wil ik daar meerdere verschillende uitvoeringen van horen. Een Hebreeuwse melodie doordrenkt  van heimwee en verlangen en die met de holocaust op de achtergrond gekleurd wordt door verdriet, lijden en zoveel vergeefsheid: gemis en leegte in zoveel generaties van Joden, een gapend  gat gemaakt dat zich niet zomaar laat dichten...

Maar ik wil het ook beluisteren tijdens het herlezen van de graphic novels De kat van de rabbijn van Joann Sfar. En dan misschien met de stem van Nora Fischer erbij want dat zou ook best wel de stem van de sprekende kat kunnen zijn die in deel 1 aan de rabijn vraagt of zij ook Bar Mitswa mag doen en de rabbijn zegt dat hij dat moet gaan bespreken met andere rabbijnen. De kat vindt dat onzinnig, waarom zou God dieren uitsluiten? De kat volgt jonge rabbijnen in opleiding en ontdekt dat sommigen inderdaad braaf met elkaar de Thora bestuderen, maar er is er ook eentje die naar de Arabische wijk gaat en daar een liefje heeft en voor hem houdt ze een zwak.In deel 3 Exodus gaat ze vanuit Algiers mee naar Parijs naar de schoonfamilie van de dochter van de rabbijn. De laatste hoort de kat niet meer spreken en vindt de familie te lichtzinnig en kan dus niet bij hen logeren en gaat zwerven door de straten van Parijs. En in deel 5 Afrikaans Jeruzalem zie je de wereld vanuit de ogen van een Joods Russische schilder, een vluchteling, die per ongeluk in Algiers is aangekomen, maar naar Jeruzalem wil. De kat reist mee, dwars door Afrika.

Dit laatste boek gaat ook over racisme en Joann Sfar zegt in de inleiding dat dit kennelijk nodig was om er nog eens aandacht aan te geven en de hoofdredacteur van het tijdschrift Charlie Hebdo juicht dit toe. Ook hierin weer een vermakelijk theologisch-filosofisch debat waarin een moslim die ze ontmoeten meent dat de schilder geen afbeelding mag schilderen van de dochter van de rabbijn, de rabbijn hem een beetje gelijk moet geven, maar toch blij is dat hij straks een portret van zijn dochter heeft, de schilder helemaal niks begrijpt van de discussie en de kat zegt dat als iemand dit zou meemaken die zou denken dat hij in een psychiatrische kliniek is terecht gekomen. 

Kaddisch en de Kat van de rabbijn kan dat wel samen? Zwaarte en luchtigheid?... Ja, alsjeblieft wel. Laat al die schriftgeleerden uit hun donker kamertjes komen, weg uit de spinnenwebben die het eigen hoofd maakt, laat de zintuigen spreken en je gezonde verstand.

PS Vlak voor de nationale dodenherdenking die iedereen nu thuis moet meemaken voor de TV en een lege Dam geen ‘samen’ met alle zintuigen, geen fysiek component, het oogcontact met anderen om je heen, de expressie van lichamen,  zie en  hoor  ik op You Tube Kaddisch ,gezongen door Ofra Haza. Dat komt wel aan.