Stilte-Hangmat-Bos / Bruce Springsteen

 Stilte - Hangmat- Bos : Dit zijn de woorden die mijn laatste dagen bepaalden. Ik was extra sneller uit Venetië teruggekomen om nog wat van het warme weer mee te maken. Ik heb ervan genoten en ben toch elke keer weer verwonderd over de stilte bij mijn boshuisje. Alleen dat bos om mij heen. Mijn huisje staat als het ware in een bijna cirkel van zes hoge eiken en een kleintje, nog van een eikel, is de cirkel als het ware rond aan het maken. Daarachter, is een soort van rijtje van minstens drie hoge dennenbomen en dan is er de berk op de hoek. Ik voel mij als het ware gedragen én omarmd door deze bomen.

En nu bij het open tuimelraam in mijn huis in de stad. Het concert van Bruce Springsteen in het Goffertpark is aardig goed te horen. De Sprinter naar Nijmegen-Dukenburg die ook een halte ‘Goffert’ heeft, puilde uit van de mensen. Allerlei soorten en ook alle leeftijden. Moest je toch maar uitstappen bij Nijmegen Centraal? Er  was een goede pendeldienst, wist iemand te vertellen. De wandeling naar het park vanaf het station was 18 minuten, toch een betere optie?…Of er nu wel of niet regen zou vallen?  Een bezorgde vrouw, ik zag haar op het schermpje van de iPhone, die belt naar vader en zoon: Nee! We hebben geen poncho bij ons…ja, dan worden we maar nat!  Een ontroerend stel deze vader en zoon. Ze zouden niet aan dat spelletjesprogamma mee kunnen doen, want ze hadden exact dezelfde stem; met mijn ogen dicht kon ik ze niet van elkaar onderscheiden en er was een heel vanzelfsprekende vertrouwdheid en overleg en belangstelling naar elkaar.

O, het is hier nu ook stil. Het concert is afgelopen. Nu even naar de beelden kijken op YouTube. (Ik constateer dat het geluid en de zang die ik hoorde beter was dan wat ik nu hoor en zie. Meer sfeer)

Solmi; Ship of Fools

Het is grappig dat de laatste tentoonstelling die ik in Venetië zag, mij verbond aan die andere stad waaraan ik mijn hart heb verpand: New York. De Italiaanse kunstenaar Federico Solmi is daar in zijn jonge jaren naartoe verhuisd en al zijn werk is een neerslag van zijn ervaring daar. Hij mengt grafisch werk aan animatie en digitale techniek. Ik dacht naar het ene te kijken, ‘digitaal gemaakt’ dacht ik, dansende paren die de macht vertegenwoordigen , Trump met Marie Antoinette, Julius Caesar met Cortez, en toen las ik erbij dat het geheel bestond uit houtskool, krijt etcetera.

Het werk van Solmni is één grote aanklacht tegen de verwording van de macht, de kolonialistische expansiedrang, de kapitalistische gecorrumpeerde groteske wereld. 

Leuk om hem door de straten van New York te zien wandelen, hem te zien snuffelen in Strand, de grootste tweedehandse boekenwinkel. Ik kan zijn drive meevoelen en hoe de atmosfeer van New York je wakker houdt, dynamisch, in beweging.

En dan is het ook leuk, dat er een filmpje is, waar je als het ware mee loopt in dat Palazzo aan de Fundamente Nova, pal tegenover het dodeneiland San Michele. We leven in een knettergekke wereld.

Ochtendwandeling

Een ochtendwandeling, nog voor het ontbijt. Ik blíj́f vingerhoedskruid vastleggen. In mijn tuintje bloeit de tijm, is er ineens iets van die plant die grote witte bollen kan krijgen, tevoorschijn gekomen, die ik jaren geleden al gekregen had en is de Oostindische Kers van de boerderij gaan bloeien. Ik twijfel of ik het grasveldje ga maaien omdat daar nu ook allerlei andere plantjes doorheen groeien. Misschien met de heggenschaar alleen her en der wat bijknippen.

En dit was de mooiste vingerhoedskruid bij ochtendlicht. Ik prijs mij (opnieuw) heel gelukkig dat ik hier woon.

The Voice of the Planet (kunst van gaas)

 Uit de verte lijken het portretten. Als je dichtbij komt, zie je dat ze gemaakt zijn van gaas, het soort van gaas waarachter deze mensen wellicht gevangen werden gehouden: Het zijn allen gezichten van mensen die gevlucht zijn uit hun land van herkomst omdat zij daar niet getolereerd werden om wie zij waren.

Ik vind een mooi filmpje van hem; Giorgio Tenteloni. Je ziet dat ‘kunst maken’ heel ambachtelijk kan zijn, alledaags, met een poes in de buurt die ook gewoon meedoet. Hij heeft ook allerlei Italiaanse schoonheden die in de kunst geschilderd zijn in gaas bewerkt, ik zie ook alleen vrouwen bewerkt, dus dat is zijn specialiteit. Terwijl bij mij de combi van vluchteling zijn en het gekozen materiaal: ‘gaas’, een extra laag gaf aan de zeggingskracht.

Misschien dat de curator van dit paviljoen, dat ‘vluchtelingen’ als thema heeft, hem deze opdracht heeft gegeven. The Voice of the Planet, heet de serie en het is onderdeel van het paviljoen van Kameroen, op de Biënnale.

Van Venetië naar bos

Ik liet Venetië om 22.00 uur achter mij, na voor het laatst op de vaporetto het zicht op haar skyline, langs het San Marcoplein, licht op de reclamedame bij San Maria Salute, een moderne Madonna, en het laatste zicht op een brug, die moderne, ook het laatst gebouwd, die het aankomstplein van de bussen verbindt met het oude Venetië.

Na een nacht en een hele dag in de bus, een etmaal later een pitstop in mijn huis in de stad en een wasje gedraaid en nu hier aangekomen. ‘Hoge bomen hier, véél bij elkaar’ denk ik letterlijk, terwijl ik terug wandelde vanaf de bus, bijna drie kilometer. O, ja, dat heet een bos! … Komt weer nieuw binnen na zoveel water, lagune, zee. Nog steeds, maar nog méér en hoger; het vingerhoedskruid. En nu typ ik dit blogje in mijn hangmat. Alleen maar het gefluit van vogeltjes en af en toe een milde zucht wind die door de bomen ruist.

Joods in het gettho

‘Kom jij uit Nederland?’ vroeg ze vrijwel meteen. ‘Ja!, hoe weet je dat?’. Het bleek dat haar moeder, net zoals Anne Frank, ondergedoken heeft. Ze heeft bij een familie op het platteland  gewoond en is van daaruit door Frankrijk en over de Pyreneeën naar Spanje gebracht. En toen is ze in Israël aangekomen en zo heeft ze de oorlog overleeft. Ze sprak regelmatig ook met Nederlandse woorden en op het einde van haar leven wilde ze ook weer de krant in het Nederlands lezen. 

Het was voor het eerst, dat ik door haar woorden kon voélen, wat ‘Israël’ kan betekenen als thuisland, als veilige haven, als enige plek op de wereld waar Joden gewaarborgd zijn, dat hen daar niks kan overkomen. 

 Terwijl ze zelf, nadat haar kinderen al volwassen waren, naar Venetië is verhuisd. Ze had hier een tentoonstelling van haar werk en was meteen van de stad gaan houden. Helemaal ideaal om nu hier, in het gettho te wonen,  de Joodse wijk, ze kon nu met een kop koffie in haar hand, zo naar haar atelier en winkeltje. Ze heeft twee kleinzonen die nu in het leger zitten. ‘Laten we er maar het beste van hopen…’

Ik vroeg haar of ze een oplossing zag. Nee, die had ze niet. Maar elke oorlog gaat voorbij en misschien gebeurd er iets onverwachts, wat we niet kunnen voorzien. Er is toch ook een tijd geweest dat iedereen bang was voor het communisme en toen is dat toch ineens verdwenen. Misschien een nieuwe, jonge generatie…

‘En mannen hè, die willen altijd oorlog voeren, ik denk dat de wereld er beter uit zou zien als er alleen maar vrouwen regeerden.’ Alhoewel toen ik begon over Margaret Thatcher, ze affirmeerde dat dit ook niet helemaal ideaal was geweest.

Ze gaat regelmatig naar Israël, ook nu met de oorlog, alleen zijn er iets meer restricties en bepaalde tijden dat dit kan. Ook haar familie komt regelmatig over, ze had dus nooit een gevoel van gemis.

Of ze dood zou willen gaan in Venetië?…Dat wist ze nog niet.

Ik kocht als souvenir een digitaal bewerkte print op canvas, waar ze allemaal vignets van internet bewerkt had en een draai eraan had gegeven. Voor haar een project geweest van hoop. Dat mensen het internet goed zouden gebruiken en het voor meer verbinding zou zorgen.

Het gettho zelf was goed beveiligd. Zoals altijd eigenlijk, er zitten altijd twee soldaten in een hokje op het plein. Maar waarschijnlijk nu toch iets meer ogen die aan het waken waren, want nieuw waren de vele mannen in blauwe uniformen, terwijl ik geen soldaat in zicht zag. Die gietijzeren brug die dus verwijderd kon worden, waarmee Venetianen de Joden konden weghouden uit hun stad, ze isoleren; alle Joden moesten maar bij elkaar gaan wonen…

Ergens in de hoogte hing er uit een raam de regenboogvlag van de vrede.

Abstracte stemming

Ik was in een ‘abstracte stemming’ , terwijl ik voor de laatste keer in Venetië flaneerde, en dit kwam er uit.

 

Art Night Venezia

Ik had al een gratis kaartje gescoord voor het Peggy Gugenheimmuseum, maar pas om 20.30uur, het was Art Night Venezia. Dus ik dacht: ik ga van tevoren eerst een pizza eten op Campo Margeritha en even langs het universiteitsgebouw, die de organisatie ervan in handen heeft. Daar aangekomen bleek er een grote tentoonstelling te zijn met schilders uit de Avant-Garde in de woestijn van Uzbestikan tussen 1920-1945. Zó verrassend en divers, het frisse heldere kleurgebruik en de originele thematiek viel mij op.

Op de binnenplaats met leuke muziek, nam ik een Spritz, hét drankje van Venetië, met twee chicuetti , dat zijn kleine goedbelegde hapjes, nu ook héél goedkoop, samen voor zes euro, gerookte zalm op roomkaas en varkensfricandeau met radijssla. Maar oei, in die Spritz zat wél veel alcohol, zag ik, terwijl het voor mijn neus werd klaargemaakt: prosecco met Aperol, een sinasappelschijfje en wat spuitwater. Toen ik opstond, was ik een beetje duizelig en ik besloot Peggy Gugenheim maar te laten varen en eerst een pizza te gaan eten, die alcohol viel binnen,  op mijn tamelijk nuchtere maag.

Dus vanuit het universiteitsgebouw, die zich midden tussen de huizen bevindt, naar Campo Margaretha, het gezelligste plein van Venetië. Op deze zwoele avond tjokvol mensen op de vele terassen en op alle bankjes. Eerder had ik al gezien dat je op een paar plekken voetbal kan kijken en ik had Nederland bijna een doelpunt zien maken. En ik had die pizzeria gezien, waar een rij voorstond en nu dus ook. 

Het duurde best lang, terwijl ik buiten wachtte, en ik was niet de enige. Achteraf bleek het maken van de grote  familiepizza’s en de nog grotere, waar ze punten van verkopen, de voorrang hebben gekregen. Ze waren mijn bestelling vergeten en ik ging ondertussen bijna van mijn stokje; mijn lichaam was de alcohol aan het verwerken. 

De eventueel andere tentoonstelling, die ik gepland had, kon ik wel vergeten. Ik was niet van plan om de hele nacht in Venetië door te brengen, tot de vroege ochtend, voor de eerste veerboot naar Lido. Ik kwam weer langs de boekhandel die voor deze nacht, tot 5.00 uur, een aanbieding had. Drie boeken voor de prijs van twee. Vooruit maar. Ik snuffelde nét wat te lang, waardoor ik op Lido de laatste bus mistte. Maar de wandeling langs de kade, terwijl mijn lichaam de alcohol verwerkt had, was aangenaam, ik hou van de geur van het water in de lagune. Om kwart voor één in de nacht, kwam ik aan. O, de warme douche was uitgezet, maar ook niet verkeerd, dat koude water; best verfrissend. 

Praatjesmakende Venetianen

Door het boek dat ik aan het lezen ben, zie ik ineens beter hoe de stad gebouwd is op ontmoeting, dat je elkaar niet kunt ontwijken, dat elk bruggetje je kan uitnodigen om even te praten, alle steegjes en straten uiteindelijk op een Campo uitkomt, een plein, groot of klein. Ik liep in de buurt van keuvelende grootouders met hondje. In de etalage vol ouderwets speelgoed, waar ik zelf stil bleef staan, wilde kleindochter ook kijken. Het klonk als: O, dát wil ik graag krijgen, terwijl oma zei,  aha…o, wie weet..

De poëzie van de stad is onoverwinnelijk. Al die doorkijkjes. Ik wandelde lang het oude bedrijf dat heet naar het soort schip dat het maakt: Bucintoro, geheel gemaakt van hout. Ze horen bij de toekomst van Venetië. Ze zorgen voor werkgelegenheid, dat mensen daarvoor in Venetië blijven of komen wonen, dat voorzieningen zoals scholen en winkels blijven bestaan…iedereen kent wel iemand met een bootje of heeft er een. Maar het is precair: boten van fiberglas doen hun opgang, goedkoper, maar die worden niet in Venetië gemaakt, het vergroot het gevaar dat Venetië een soort van Disneyland wordt.

Een hengelaar op de punta dogana deed het goed. Voortdurend haalde hij de zilverachtige visjes van de haak. Een ander, die een heel eind verder stond, kwam een praatje maken. 

Ik ging om het hoekje liggen, languit op de Punta met uitzicht op zowel San Marco als San Giorgio en heel in de verte het water dat naar Lido reikt. Dan ben je weer even helemaal onder de toeristen.En hun snelheid valt op. Ze zitten éven, maken een foto en gaan dan weer.

 Na mijn avondwandeling door de stad, werd het dagthema van ‘praatjesmakende Venetianen’ afgesloten door een een man die tegenover mij op de vaporetto zat. ‘Bonne Siërra’,  zei hij, en ‘kom jij uit Indonesië?’ Nadat ik zei wel Indonesisch bloed te hebben, maar dat ik uit Nederland kom, zei hij : Ah, The Netherlands! en zette zijn eigen gesprek voort met een man met een staartje, waarmee hij de boot op was gekomen. Toen ik een foto maakte van een verlicht palazzo, onderbrak hij zijn gesprek door tegen mij te zeggen: ‘Dat is het beroemde Ca d’Oro’. ‘Ja, ik weet het’, antwoordde ik. En hij zette zijn gesprek weer voort.

En dit is mijn tent om 6.00uur in de ochtend. De madeliefjes om mij heen laten zich niet wegmaaien. Ik heb de totaal kale moestuin bij de buren zien groeien naar de al ontluikende gele bloemen in de courgetteplanten. Ik ben aan het kijken voor de terugreis. Met een lichte zucht zal ik Venetië verlaten. Maar zover is het nog niet.

Stranddag

Op het einde van de dag weg van het strand. Het is al 21.00 uur. Ik ruik voor het eerst weer de dennenbomen, zoals ik dat van twee jaar geleden mij herinnerde. Het moet al wat vochtiger zijn, denk ik, willen ze hun geuren loslaten. Ik hoor voetbalgeluiden, de opgewonden stem van een verslaggever, volksliederen. Italië speelt tegen Spanje kan ik daaruit opmaken. Op de geheel nieuwe plek vol terrassen, nieuwe bomen, kunstgras en waar ik de omheining heb zien bouwen, zitten enkele mensen bij een groot scherm. Vlak na de uitgang is het bomvol scooters en auto’s rondom een kleine TV. Mensen veranderen niet snel hun gewoonten. Het werd 1-0 voor Spanje, iets van schieten in een eigen doel. Op de camping hoorde ik een diepe zucht uit de verte aanwaaien.

Ik neem maar eens een foto van mezelf vanuit een van de kleine spiegeltjes die hangen bij de strandhokjes. Er is nooit avondleven op het strand. Rond 19.00uur is het al verlaten. Het lijkt bij de gewoonten van de Venetianen te horen. Ze lunchen wel uitgebreid bij hun strandhokjes, maar avondeten?, nee. Ook lijkt het gewoon om op dat grote lege strand ongeveer drie meter van je vandaan erbij te komen liggen. In Nederland zou je de ruimte opzoeken.

 Ik las in mijn boek dat Venetianen dat heel erg missen. Ze zijn gewend om op straat praatjes te maken, vroeger ook gewoon met toeristen, dus met iedereen, en dat kan niet meer door de grote toeristenstroom. Het langzame en democratische tempo van de stad, iedereen wandelt er, van arbeider tot adel, is weg door de dagjesmensen die doelgericht door hun stad heen stappen. Ik heb een keer een sjieke meneer gevolgd, van de vismarkt bij Rialto naar zijn huis. Inderdaad, hij stopte overal wel ergens, steeds een praatje makend, daarom was hij zo makkelijk te volgen. Het gaf mij een inkijkje in het verborgen sociale weefsel van de stad. Op het strand blijf ik in mijn eigen cocon en ontwijk de blikken van een ander, ik kan ook geen Italiaans.

Ik zie dezelfde vier jongens die ik eerder in zee in stormachtig weer met een bal zag spelen. Bij mijn aankomst liggen ze relaxed met elkaar te praten. Dan volgt er een periode van actie, achter elkaar. Voetballen tussen twee doelen in, gemaakt van stokjes. De zee ingaan en elkaar met modder bekogelen. Met de bal in zee spelen. Op het strand elkaar ingraven en weer de zee in, elkaar bespatten. Op het einde allemaal tegelijk er weer uit en op hun handdoeken ieder op het eigen mobieltje kijken en dan breken ze op.

Dat was weer een fijne rustige dag. Het viersterren hotel met daartegenover de bushalte, 200 meter van de camping, heeft haar lichten al aan. 

Naar de boekhandel o.a.

Het gaf mij een tevreden gevoel. Om zomaar even over te wippen van Lido naar Venetië, naar de boekhandel. Zonder nadenken bij ‘Accedemia’ uitstappen, hup, het smalle steegje in en arriveren. Ik ken Venetië nu toch echt wel een beetje. Hoewel het nog steeds voorkomt dat ik dwaal en niet exact weet hoe ik ergens moet komen. 

Geen leesvoer meer, het zou alles kunnen worden, ik bekeek hun Engelse selectie uitgebreid en het werd een boek over Venetië zelf, met 150 interviews met Venetianen, hoe zij vinden dat hun stad er nu bijstaat.

Op de korte wandeling, vijf keer een bericht, ook tegenover de boekhandel zelf.

En ook nog een expositie. Het blijft prikkelend: hoe kunstenaars hun eigen wereld creëren. Overal kwam gereedschap terug, hij heeft iets met Pinokkio, hij schrijft ook gedichten en het lijken ergens allemaal ook zelfportretten:

 

Ik wandelde over het strand naar mijn eigen rustige stuk op het eind, ik kwam de strandkar-man tegen die op zijn kar even uitrustte. Hij groette mij. Ook hem heb ik ouder zien worden; van een bos donkerbruin haar, naar grijzend en kalend. Vroeger trok hij de kar met eigen mankracht, nu zit er al enkele jaren een elektrische motor in. Liggend in het zand heb ik hem niet voorbij zien komen, ik was in slaap gevallen, maar zag hem wel op zijn terugweg. Maar ik bestelde geen ‘granita menthe grande ‘ ; ik had net minstens een halve liter koude melk op met kersen.

En toen was er een groot schip dat door de lagune naar zee wordt begeleidt. Ook de grote cruiseschepen varen langs de camping, dan lijkt het net of er ineens een flatgebouw verrezen is. Dit jaar heb ik er nog geen gezien. Toch leuk om deze te volgen, het zeegat in.

Eén dagje, eens heel uitgebreid in beeld. Met de iPad in de hand is het een deel van mijn lichaam geworden.

Strand (wandeling)

In het tentje met de witte parasols zat vroeger een oud echtpaar. Ze bakten op ouderwetse wijze tosti’s, het was er rommelig, ik nam er altijd een ‘granita grande menthe’, stukgeslagen ijs met mentholsiroop. Het was er goedkoper dan op het strand zelf. Ze herkenden mij, elk jaar opnieuw. En toen werd het overgenomen door hippe jonge mensen en die plaatsen er een rode BBQ-wagen bij. Het eerste jaar zat hij er ook nog, in de schaduw van de bomen, te dommelen. Was zij overleden? Het jaar daarop zag ik hem niet meer.

Een wandeling over het strand, richting het einde van Lido, waar de bewegende dammen  zijn gebouwd om het zeewater weg te houden. De scherven en het stokje met schelp heb ik achtergelaten. Het past allemaal niet meer in mijn boshuisje.

 

Lido - Torremolinos

Ik liep naar het strand, rook de geur van de vijgenboom en kwam in een heel oude herinnering terecht. Was ik acht jaar oud, ofzo? De Familie ging naar Torremolinos, toen nog heel bijzonder, bijna niemand stapte in een vliegtuig. Naar appartementencomplex Bonanza in een groene tuin met dat L- vorming zwembad, en erachter bergen: nieuw voor mij. We daalden ook af, naar het strand en daar stond onderweg een vijgenboom. Met een ezeltje er vlakbij, aan een boom gebonden. Ik zag en proefde voor het eerst een vijg, die Moeder openscheurde. Zwembandjes om onze middel, we hadden ieder een eigen handdoek, broertjes een blauw zwembroekje aan, Moeder met haar camera om haar nek, zo’n rechthoekige doos waar de bovenklep omhoog ging en daar zag je dan hoe de vierkante foto werd. Eindeloos was ze bezig met het instellen van het goede licht en het diafragma met de lenzen aan de voorkant , terwijl haar bril in haar mond bungelde.

S’avonds liepen we vaak over de boulevard naar het centrum en gingen dan een gebraden kip eten, die je al vanaf een afstand rook en dáár werd dat schilderij gekocht in een kleine winkelstraat, dat verder voor altijd de woonkamer domineerde. Mensen met een ezeltje en daarachter een ondergaande zon met bergen.Heel modern waren de fantasie kleurige bollen die in de struiken hingen of de suggestie wekten van bomen. Mijn mening werd uitdrukkelijk gevraagd, welk schilderij ik het mooiste vond en die is het geworden.Het hangt nu boven mijn bed in mijn slaapkamer in de stad.

Al deze elementen zijn in mij gestanst: zon-zee-strand-groene tuin- flaneren-schilderijen kijken-liggen-lezen-je koesteren-zonsondergang kijken…Nog steeds doe ik dat héél graag.

Elias Sime; een moderne profeet

Zijn werk viel mij twee jaar geleden op de Biënnale al meteen op. Om de kleuren, omdat het leeft en beweegt. Het paste erg in het thema The Milk of Dreams. Het is groot en heeft volume, je kunt erlangs lopen. En dan blijkt dat alles gemaakt is van elektriciteitsdraden en onderdelen die je in computers vindt, alles wat de moderne wereld gaande houdt middels alle technologie die daarvoor nodig is. Alles zit vastgespijkerd op borden.

Nu heeft hij een eigen tentoonstelling in een ruimte vlakbij de ingang van Arsenale, dus mooi om even in te lopen, over te wippen. En heel sfeervol, met het water erachter.

Ik vind een mooi filmpje over hem op YouTube. Het bevestigt opnieuw mijn beleving dat kunstenaars de profeten van deze tijd zijn. 

Onderwatermusea

Gisteren zat ‘de zee’ wel in het dagthema, want ik bezocht ook het paviljoen van Grenada. Eerlijk gezegd wist ik even niet meer waar dat lag, dus een aardige dame, die véél wist, maar uiteindelijk een echte Venetiaanse was uit Mestre, wees het mij op de kaart aan. In de Caribische zee, vlak boven Zuid Amerika. Alle kunstenaars, weer allemaal in een oud pallazo, kwamen oorspronkelijk er vandaan, maar woonden ondertussen ook op allerlei andere plekken op de wereld  en kwamen dan af en toe terug naar hun eiland. Dat lijkt mij een heel prima leven.

Intrigerend, omdat je zelf ineens meedoet, was een ratelend mozaïek-achtige schilderij, dat zich voegde naar de bewegingen die je zelf maakte.

En er stonden twee vrouwen die Jason deCaires Taylor onder water neerzet, met een filmpje waar hij vertelt over zijn ambities. Op YouTube te vinden: An Artists Portrait, ik kan het hier niet downloaden.  Hij heeft al vijf onderwatermusea, o.a. voor de kusten van Mexico, Indonesië, De Maladiven, de Bahama’s.

The Spirits of Maritime Crossing

 Ik zag een film die mij erg raakte omdat meerdere werelden die er in mij leven daar bij elkaar kwamen. Marina Abramovíc speelt er de hoofdrol en er wordt nauwelijks in gepraat. Het begint met beelden van het begrafenis-eiland San Michele en ze loopt in zwarte kleren met een pestmasker door Venetië, treurend en in rouw. Ze komt bij het palazzo waar de tentoonstelling in is, kijkt door de balkondeuren en daar ziet zij een jongetje in een bootje met een apenmasker, alleen zijn we nu in Bangkok, dat zo las ik later, het Venetië van Zuid-Oost Azië wordt genoemd. Ik ben er twee keer geweest en ik herinner me én een ronkende moderne metropool vol auto’s én ja, die brede rivier waar je eten kunt kopen vanuit bootjes waarop gekookt wordt, een drijvende markt, héél veel tempels, zoveel als dat er hier kerken zijn. Het apen-kind brengt haar naar een apenkoning die haar een wit kleed overhandigt.

Ze daalt de trappen af en vervolgens zie je haar, in dat witte kleed verschillende tempels bezoeken, het apen-kind wijst de weg,  zowel Thais boeddhistische als Chinees-taoïstische boeddhistisch en ik zie ook een shot van kleurige hindoeïstisch beelden, zoals die waar tempels in Zuid India uit bestaan. Ze komt in een tempel waar er een gouden druppel in haar hand wordt getatoeëerd en ze gaat de straat weer op.

Vervolgens spreekt een boeddhistische monnik haar toe: over het leven dat lijden is en de weg hoe daarmee om te gaan en ze zit tegenover koning Aap, vergelijkbaar met haar eigen performance, waar ze zwijgend tegenover willekeurige voorbijgangers zit. En dan is ze, in haar witte kleed, weer in Venetië, bij het gebouw van de Biënnale tegenover de meest prominent aanwezige kerk ofwel basiliek in Venetië, met de witte koepels; San Maria Salute.

De film draagt de naam van de hele tentoonstelling, met werk van Zuid- Aziatische kunstenaars: The Spirits of Maritime Crossing en is georganiseerd door Bangkok Art Biënnale Foundation. Ik kreeg zin om deze contreien ook weer eens te bezoeken, het water en de zee als verbindend element, mijn moeder kwam over de zee naar Nederland; het hoort ergens bij mijn wortels.

William Kentridge

 Naar William Kentridge  geweest ; in een sfeervolle kleine ruimte aan de kade staan in de twee hoeken, diagonaal tegenover elkaar beige regisseurstoelen waar van uit je negen episodes kunt bekijken;  Self Portrait as a Coffee Pot

 Ik ben grote fan. Het gemak waarmee hij schept, werelden verandert en tot leven wekt, de zelf ironie door zichzelf te interviewen en onderuit te halen, zo goed de zwaarte van de wereld erkennen, maar uiteindelijk optimistisch zijn. En hij is zo filosofisch poëtisch.

Ik heb niet alle episodes gezien, maar ik weet dat ze ook allemaal op zijn eigen website te vinden zijn. Hij eindigt dat hij zich dansend uit zijn eigen studio laat meenemen, de straat op, met de klanken van die processie More Sweetly Play the Dance, die ik in Eye in Amsterdam misschien wel tien keer heb gezien.