John Singer Sargent. Unorthodox

Gisteren de dag geëindigd met een mooi filmpje: How John Singer Sargent painted Carnation, Lily, Lily, Rose gemaakt door Tate. De reproductie-kaart heeft lang in een kaartenhouder bij mij gestaan. Om de dromerige en feestelijke sfeer die ervan uitgaat: je ziet twee meisjes in een tuin in de schemering twee lampionnen aansteken.

Nu zag ik pas dat het een heel groot doek is, waarover verteld wordt dat Sargent dit in de buitenlucht schilderde, live dus, en daar ten hoogste twintig minuten per dag voor had, alleen dan is er dat speciale licht van de schemering. En hij werkte er twee zomers lang aan en combineerde ook losse stukjes tot een geheel. De camera zoomt heel close-up op het doek, je ziet de lichtheid en de vaart in zijn penseel gebruik, al die mengeling van kleur en alleen dat al, los van de grote afbeelding, doet je zelf een beetje zweven, tilt je van de grond en van zwaarte.

Tevoren had ik de avond besteed aan het kijken van de mini-serie Unorthodox die op Netflix een wereldwijde hit is. Heel mooi gemaakt. Het gaat over een meisje uit een ultra-rechts Joods milieu in Williamsburg, een wijk in New York. Daar wonen zo’n 70.000 Joden, afgescheiden van de rest van de wereld, de vrouwen  zijn er broedmachines om de 6 miljoen slachtoffers van de Holocaust zo snel mogelijk  te vereffenen, ze moeten thuis zitten en koken en  hebben geen toegang tot onderwijs. de gemeenschap als geheel heeft ook geen internet. Het 19-jarig meisje Esty vlucht naar Berlijn. 

De film is losjes gebaseerd op de memoires van Deborah Feldman, nu 33 jaar, die inderdaad nu een zoon heeft van haar ex-man die in New York woont, nu maar hij woont ook niet meer in die afgesloten gemeenschap, zij zet hem twee keer per jaar op het vliegtuig om zijn vader te zien. In de film zit wel een romantische ondertoon: zij vlucht, gedragen en gesterkt door de muziek in haar, ze vindt in Berlijn direct een groep jonge conservatorium studenten, ze doet zelf auditie en zingt uiteindelijk heel prachtig een Jiddisch lied voor de examencommissie. Dat is in het echt niet zo gegaan. Wel is het waarschijnlijk echt zo, dat haar moeder leeft in een lesbische relatie.

Ik denk dat de serie zo’n onverwachte hit is geworden door het universele thema van onderdrukking van vrouwen en daar uit willen en kunnen ontstijgen. Zoals Ayaan Hirsch Ali in ons land hetzelfde liet zien. In de meeste godsdiensten, helaas, speelt het toebedelen van specifieke taken aan vrouwen waar mannen de alleenheersers en alwetenden zijn, een rol. Kijk naar de katholieke kerk en uiteindelijk, schikken de vrouwen zich in de aanwezige structuren, want anders kun je helemaal niet meedoen. Geloof als splijtzwam, onderdrukker, klein houder, het gif van angst en verdoemenis verspreider: ik huiver ervan.

Dan is dat schilderij van John Singer Sargent een fijn soort van tegenwicht. Twee meisjes in een tuin, hun toekomst nog voor zich, omgeven door al brandende lampionnen,  ontsteken nog meer lichtjes...