Héél vanzelfsprekend zei hij erbij dat deze hanengevechten niks met gokken te maken hadden, zoals heel veel gebeurd en waar wel biljoenen rupiah’s op het spel worden gezet, ze horen bij de tempel. Dus iedereen die meedoet moet een clean mind hebben, dan gebeuren er geen ongelukken. Degene die verwond was geraakt had dat dus niet. Die moet bij zichzelf te rade gaan, waarom hij verwond is geraakt. Hij was behandeld in een dokterspraktijk in de buurt en het zou wel goed komen, maar het had ook anders kunnen aflopen, want de messen van de hanen zijn vlijmscherp en gevaarlijk.
Clifford Geertz is een cultureel antropoloog die in de jaren vijftig van de vorige eeuw op Bali gewoond heeft en voor mij was hij ooit een echte eye-opener. Ik las hem vlak nadat ik gestopt was met mijn theologiestudie en hij leerde mij dat al het menselijke handelen een betekenis heeft in een geheel van structuren en symbolen, die te samen een verhaal vertellen: zó geven mensen betekenis aan het leven. Hiermee kreeg christelijke theologie een relativerende context. De cirkel is weer rond geleefd, want nu dacht ik weer aan hem, na mijn lange christelijke ‘kloosterperiode’. Had hij niet ook iets over hanengevechten op Bali geschreven?
Ja, dat klopte, het essay Deep Play, Notes on tthe Balinese cockfight uit 1958 is een klassieker. Hij gaat met zijn vrouw wonen in een klein dorpje in een familie-compound, zoals ik er nu ook in eentje verblijf en gaat zich mengen en verdiepen in de sociale structuren van het dorpje en de omgeving.Hij ontdekt dat de hanengevechten, die illegaal zijn, gekoppeld zijn aan een heel verfijnd stelsel rond de sociale hiërarchie en ook de bedragen bij het bieden, hebben betekenis:eer, waardigheid, respect, je eigen naaste verwanten trouw blijven door nooit met hen een hanengevecht aan te willen gaan... Maar hij rept met geen woord over hanengevechten zonder gokken, zoals in deze tempel.
Dus wat heb ik dan gezien? .... Waarom komt vrijwillig ongeveer heel Bali naar deze tempel en werd met een soort van rust, het ene na het andere hanengevecht voltrokken? De haan speelt op Bali een heel belangrijke rol, ook in de taal. Allerlei vormen van gedrag wordt vergeleken, met hoe een haan kan doen. Als hier de zuiverheid van je geest, het belangrijkste is, zoals ik dus hoorde en al die ingewikkelde betekenissen rondom gokken wegvallen, wat blijft er dan over en hoe is juist dit feest dan wellicht de basis voor alle andere hanengevechten? De enige tijd, misschien, dat eigen ego en winst geen rol spelen?... Ik stel vragen waar ik geen antwoord op zal vinden...
