Vanochtend weer naar de tempel, de laatste dag. Onderweg naar de grote weg sprak een vrouw mij aan met een lege kom in de handen en een glitterend afdekschaaltje. Waar ik heen ging, naar de tempel? Wij liepen een eindje samen, toen moest ze afslaan, naar een ander familiecomplex. Daar ging ze rijst halen en klaarmaken met suiker. Er was een grote ceremonie van een kleinkind. Nee, niet het hare.Zij had twee kinderen van 20 en 23. Een van haar dochters woonden nog thuis, zij was mati, niet goed in haar hoofd dus... apart dat het gebaar, een ronddraaiende beweging met je handen bij je slaap en met je ogen rollen kennelijk universeel is. Zij kwam zelf uit dessa Kelusa, maar woonde nu dus in Keliki Kawan.
Toen bleek dat ik hier een maand ben en dat het me na twee weken hier heel erg bevalt zei ze: de volgende keer moet je een half jaar komen! Het leven is goed hier... de natuur en ze maakte het gebaar van lachend om haar heen kijken met een armzwaai van: zie eens!, de vele ceremoniën ...life on Bali, happy, happy! ... nee, ze ging nu niet naar de tempel maar vanmiddag om vier uur en vanavond om elf uur wel. Nu was ze bezig met de eigen ceremonie, die zou ook groot worden, veel mensen. Gisteren zag ik dat er op een erf op een groot vuur een speenvarken geroosterd werd, was dat nou het huis waaruit zij kwam?
In de tempel was de sfeer weer anders. Veel mannen gingen nu ook naar de binnentempel en de hanengevechten waren vroeg afgelopen. Ik zat nu tussen allemaal sjieke families, te zien aan de mooie sarongs met brokaat erin geborduurd en bijpassende tempelsjalen en veel gouden sieraden om. Ineens zag ik ringen en oorbellen die leken op mijn ring, die van mijn overgrootmoeder uit Java is. Koko’s moeder zei de tweede dag meteen, dat ik een mooie ring om had. Daar zit je dan semi-incognito... Zou iemand een gedachte aan mij wijden? Wel met een dure ring, maar met een goedkope sarong en kabaya en waarschijnlijk ook niet helemaal goed aangedaan?
Iets later gingen er drie jongens naast mij zitten. De ene had wel een grote vierkante mand mee voor naar binnen, maar een ander alleen een klein vierkant mandje met één offerbakje en wierook, wel wat magertjes dacht ik, toen hij wegliep. Maar toen maakte hij een spurt terug: vlak naast mij lag een rolletje met papieren bankbiljetten, dat is dus de hoofdofferande. Ook een familie met twee kindjes, ook in sarong en met twee plastic geweren, net gekocht waarschijnlijk in een van de kraampjes bij de ingang. Net zoals de ballonnen waar kinderen mee liepen. De vader speelde met een van de geweren, het gaf een zacht tikkend geluid. De moeder nam een geweer over van haar zoontje, ook om het tikkend geluid te produceren. Daarna richtte ze het plagend op hem, tegen zijn hoofd. Een tafereel, in een tempel, dat onvoorstelbaar is in Nederland....
Eigenlijk heb ik natuurlijk geen idee, wat de exacte betekenis is van alles wat ik zie... Er kwam bijvoorbeeld een groep van tien jongens, allen hetzelfde gekleed, wit van boven, geel-zwart geblokte sarongs en ze gingen met een grote vanzelfsprekendheid zitten op de rieten matten achter me, in het paviljoen, alsof de plaats voor hen gereserveerd is. Vervolgens heb ik ze alleen maar bezig gezien op hun mobieltjes en kletsend met elkaar, een telefoontje ging en ik hoorde de jongen zeggen dat hij aan het maiin-maiin was, aan het spelen. Op het einde gingen er alweer vier naar huis. En waarom nemen sommige mannen hun hanen en manden mee naar achter de binnentempel, aan de zijkant? Waarom vandaag nauwelijks torenhoge offerschalen door vrouwen gebracht? ... geen idee.
Iets verder weg van de tempel, bij het dorp was er ook van alles nu aan de hand. Ik zag nog net een grote optocht vertrekken van jonge mannen en vrouwen in het rood-wit gekleed. In een paviljoen, tegenover de school , helemaal vol, werd iets van een lezing gehouden. Zouden daar de kinderen tussen zitten, van wie ik op de heenweg had gezien, dat zij geen schooluniform droegen, maar tempelkleding? En in een ander paviljoen was een heel grote groep aan het zingen en aan het line-dancen. Keek ik naar een ochtendactiviteit van een wijkcentrum of is het iets speciaals? .... In de open paviljoenen in Keliki heb ik al vaker wat jongeren gezien, die daar dan westerse muziek draaiden, een hangplek noemen wij dat dan.
Enfin. Eens kijken of er over twee uur inderdaad weer wat bij de tempel gebeurd, zoals de vrouw vanochtend mij vertelde. Om vier uur. Maar misschien ging het over gisteren: toen kwamen er op scooters hierin de buurt ook allemaal mensen in tempelkleding voorbij. Dan zou ik vandaag weer vergeefs in tempelkleding naar de tempel lopen. Laat het dan maar opvallen, dat is wie ik hier ook ben: een vreemdeling.
