Er waren prachtige avondluchten boven Rockefeller Center. In het nieuwe boek The Intimate City; Walking New York van Michael Kimmelman las ik over alle doelgerichte architectonische beslissingen , die deze plek zo bijzonder maken.
Het is ontstaan in de jaren dertig van de vorige eeuw en alle Art Deco gebouwen, elf in totaal, passen precies in the grid, het stratenplan van het raster dat een groot deel van Manhattan bepaalt. Men wilde er een eiland van maken in Mid Town Manhattan,een oase van rust, en het ontwerpen van een tuin in een zakelijke locatie was nog ongekend. De cascade van water om het hoogteverschil dat er was, te overbruggen, samen met beelden van waternimfen, en die leiden naar wat nu de beroemde ijsbaan is, was een vondst. Aanvankelijk dacht men om daar beneden een winkelcentrum te bouwen, maar in het eerste jaar bleek dat het winkelend publiek geen zin had om daarvoor eerst af te dalen en weer omhoog te moeten wandelen. Toevallig werd in die tijd de techniek van de ijsbaan uitgevonden en vrijwel meteen bleek dat mensen dat wél wilden: betalen om te schaatsen en zó bijdragen aan de sfeer van de plek, die daardoor een ontmoetingsplek werd, een plein. Er zijn ondergrondse toegangswegen gebouwd, zodat alle leveranciers daarin konden rijden, zodat er nooit twee rijen dik auto’s rondom aanwezig zouden zijn, of de activiteiten van laden en lossen.
Nu hoor je alleen maar klaterend water, overal.
Ook was het een bron van discussie, dat er twee symmetrische gebouwen de tuin flankeerden, van maar zes verdiepingen hoog. Dat was toch verspilling, op grond die zo kostbaar is? Maar het doel was om intimiteit te creëren en menselijke maat.
Gertrude Stein zei over The Channel Gardens: “The most beautiful thing I have ever seen ever seen ever seen”
En dan is er natuurlijk nog het RCA gebouw ofwel The Rock, zoals het nu wordt genoemd. Een mooie woordspeling, bedenk ik mij nu: als een rots die het gehele gebied verankerd én naar de naam van de familie Rockefeller, de eigenaren, die hoge aspiraties hadden om de stad iets unieks te geven. Er was zelfs het plan om een promenade te bouwen naar het MoMA, het museum van moderne kunst, met een tweede plein aldaar, maar de familie VanderBilt ging niet akkoord dat dit geschiedde in hun grondgebied. Het verklaart mijn eigen notie, dat ik het vorig jaar zo vreemd vond dat zo’n belangrijk en groots museum gewoon aan een straat ligt, verborgen, zonder een fraaie toegang of op een hoek, zodat het opvalt.
Gertrude Stein’s partner Alice B. Toklas zei: It’s not the way the building goes up in the air, it’s how it comes out of the ground. It rises with an almost fysical energy.
En dan is er nog Radio City, misschien het bekendste gebouw in Rockefeller Center, dat een kunstwerk wordt genoemd. Op het gebouw drie grote ronde plakkaten die Dance, Drama, Song representeren. Aanvankelijk was het dé plek voor de uitvoeringskunsten, later is daar Lincoln Center bij gekomen .Alle radio en tv-studio’s zijn overigens nog steeds hier gesitueerd. Daarom, misschien, een fluitje van een cent om vanuit hier nu zoveel schermen te plaatsen met beelden van de Olympische Spelen.
Ik was helemaal in het lijnenspel en de eigen sfeer van Rockefeller Center gezogen, dat ik uiteindelijk tot in het metro station eronder, daar iets van terug zag. Of zou dat geen toeval zijn, maar bewust zo ontworpen?
